Alles wat je wil weten over osteoporose

Naarmate onze leeftijd vordert, worden onze botten zwakker en verhoogt de kans op botbreuken. Toch is osteoporose geen fataliteit! Veel leed is te voorkomen en er bestaan doeltreffende behandelingen die zinvol zijn op elke leeftijd.

In ons land loopt ongeveer elke 6 minuten iemand een breuk op die het gevolg is van osteoporose. Deze chronische ziekte ontstaat onopgemerkt en treft naar schatting ruim 680.000 landgenoten. Niet alleen vrouwen krijgen er na de menopauze mee af te rekenen. Ook 1 op de 5 mannen ouder dan 50 ontwikkelt broze botten. Het gevolg daarvan is een duidelijke toename van de kans op botbreuken. Vooral de heupen, de polsen en de ruggenwervels zijn kwetsbaar. 

Levend weefsel

Botvorming is een dynamisch proces tussen botopbouw en botafbraak. Deze botvernieuwing laat onder meer toe dat botbreuken genezen. Osteoporose is een ziekte die de microarchitectuur van het bot en de botmassa aantast. Bij mannen gebeurt dit verlies gelijkmatig, bij vrouwen neemt het snel toe wanneer, tijdens de menopauze, de beschermende invloed van de oestrogenen op de botten wegvalt. Na de menopauze verliezen vrouwen de eerste tien jaar zo’n 0,3 tot 2% van hun botmassa per jaar. 

Niet genoeg aandacht

Het risico dat een vrouw in haar leven een heupfractuur oploopt, bedraagt tegenwoordig 1 op 6 (ter vergelijking: de kans dat borstkanker wordt vastgesteld is 1 op 9). Zo’n breuk vergt haast altijd een heelkundige ingreep. Als je weet dat gemiddeld 30% binnen het jaar sterft aan de verwikkelingen van deze heupfractuur en 1 op de 3 invalide wordt, dan besef je pas hoe groot de impact van osteoporose is.

Ondanks de beschikbaarheid van screening- en diagnosemiddelen en doeltreffende behandelingsmogelijkheden, krijgen zo’n 80% van de patiënten na een eerste breuk in België geen behandeling om de botten te versterken en zo het risico op bijkomende breuken te verminderen. Ondanks de enorme impact van osteoporose en de hoge kosten die gepaard gaan met het herstellen van breuken, is er zowel bij de bevolking als bij artsen nog steeds te weinig aandacht voor de preventie en behandeling van de ziekte. Met de toenemende levensverwachting is het echter meer dan ooit nodig om voldoende aandacht te schenken aan dit probleem.

Sterke botten opbouwen

Botontkalking kan op doeltreffende wijze worden afgeremd, op voorwaarde dat de diagnose tijdig wordt gesteld én dat je een gezonde levensstijl hanteert. 

Enkele boosdoeners om rekening mee te houden:

• Overmatig alcoholgebruik verhoogt het risico op osteoporose en heupbreuken. Meer dan 4 eenheden alcohol per dag kan de kans op heupbreuken verdubbelen. Ook frisdrank met een hoog fosforzuur heeft een nadelig effect.
• Tabak vermenigvuldigt de kans op heupbreuken met 1,5.
• De kans op breuken stijgt als de Body Mass Index (BMI) daalt. Het aantal breuken stijgt aanzienlijk als de BMI gelijk of kleiner is dan 22.
• Osteoporose kan ook uitgelokt worden door hyperthyroïdie of door het gebruik van bepaalde geneesmiddelen zoals langdurig gebruik van corticoïden en bepaalde behandelingen die gegeven worden in de strijd tegen borst- en prostaatkanker.

Het goede nieuws is dat men maatregelen kan treffen om deze onbalans te herstellen en de demineralisatie van het bot te vertragen:

• Voldoende opname van calcium, Vitamine D en eiwitten. Vitamine D is daarbij ook nodig om calcium uit je voeding op te nemen in je beenderen. 
• Voldoende lichaamsbeweging verkleint de kans op een heupbreuk. Als de botten verplicht worden meer gewicht te dragen dan ze gewoon zijn, reageren ze door meer bot aan te maken. Dit kan via oefeningen met impact, zoals wandelen, lopen, dansen…
• Valpreventie speelt een belangrijke rol bij osteoporose. Analyseer daarom alle elementen die het risico op vallen kunnen beïnvloeden: van je ogen laten nakijken, tot je interieur valveilig maken en je medicijnkastje; alles kan een impact hebben.

Een snelle diagnose

Hoewel het merendeel van de mensen die aan osteoporose lijden dit niet eens weet zolang ze geen breuk hebben opgelopen, kan de diagnose met een eenvoudig en pijnloos onderzoek worden gesteld .

Een botdensitometrie (botdichtheidsmeting) gebeurt met een DXA-toestel, waarbij een geringe dosis röntgenstralen wordt gebruikt. Het onderzoek duurt in zijn geheel slechts een tiental minuten, gebeurt in rugligging, is volkomen pijnloos en je hoeft er zich zelfs niet voor uit te kleden. Je botdichtheid wordt dan vergeleken met de gemiddelde botmassa van een gezonde vrouw of man op 35-jarige leeftijd. 

Wanneer een breuk optreedt zonder een belangrijk trauma, bij een kleine val of het heffen van een zware last, moet men steeds bedacht zijn op osteoporose. Rugpijn die blijft aanhouden, dient ook verder onderzocht te worden om wervelinzakkingen uit te sluiten.

Doe zelf de test! 

Via de website van het biotechbedrijf Amgen kan je zelf testen hoeveel risico je loopt op osteoporose. De resultaten zijn onmiddellijk beschikbaar en kunnen besproken worden met de huisarts om de nood aan een behandeling of verder onderzoek te laten bepalen.

Het belang van behandeling

Voor wie met osteoporose kampt, is een behandeling absoluut noodzakelijk. Je arts zal in de meeste gevallen enkele supplementen voorschrijven:

• Calcium: Omdat heel weinig mensen, en zeker osteoporosepatiënten, de aanbevolen hoeveelheid calcium van 1300 mg/dag via voeding halen, wordt in de meeste gevallen een calciumsupplement van 500 tot 1000 mg elementair calcium voorgeschreven.
  
• Vitamine D: Onderzoek heeft uitgewezen dat meer dan de helft van de oudere bevolking te kampen heeft met een gebrek aan vitamine D, waardoor het ook belangrijk is dit tekort via een supplement (800 IE/dag) aan te vullen.
  
• Bisfosfonaten: In de meeste gevallen wordt een bisfosfonaat voorgeschreven om de botafbraak af te remmen.

Sterke botten en soepele gewrichten

Wie meer inzicht wil krijgen in hoe onze botten en gewrichten écht werken, kan terecht bij het nieuwe boek Sterke botten en soepele gewrichten van orthopedisch chirurg Thierry De Baets. Op een heldere en toegankelijke manier legt hij uit wat er precies schuilgaat achter termen als osteoporose, artrose of stressfracturen. Met herkenbare voorbeelden uit het dagelijks leven maakt hij complexe medische processen begrijpelijk, en toont hij hoe je met kleine aanpassingen in voeding, beweging en levensstijl je botten sterker en gezonder kunt houden.