Midlife: eindelijk jezelf!
De transitie die je halverwege je leven doormaakt, omschrijft psychiater Christophe Fauré als een natuurlijk, noodzakelijk en onvermijdelijk proces. En hij geeft tips om uit te groeien tot een betere versie van jezelf.
Is de midlifecrisis, waar decennialang zoveel om te doen was, dan complete nonsens? “In plaats van over een crisis te spreken, zouden we het beter een groeiproces noemen. Want de transitie die we op middelbare leeftijd – pakweg tussen 45 en 55 jaar – doormaken is echt een nieuwe stap in onze ontwikkeling” , analyseert psychiater en psychotherapeut dr. Christophe Fauré, gespecialiseerd in levensbreuken zoals rouw, ernstige ziekte enz. En de gevolgen laten zich zowel op lichamelijk en psychologisch als op relationeel en spiritueel vlak gevoelen.
“Net zoals het voor een tiener absoluut niet goed en bovendien zinloos is om zich tegen de ingrijpende omwentelingen te verzetten die inherent zijn aan die leeftijd, kan je je ook als volwassene op middelbare leeftijd heel wat narigheid op de hals halen als je je verzet tegen de vele veranderingen die voortvloeien uit deze nieuwe levensfase. Want niet de transitie an sich zorgt voor problemen, wel de bewuste of onbewuste weigering om die als dusdanig te (h)erkennen. Zo’n weigering belet je immers om deze overgang naar een nieuwe fase te aanvaarden, te verwelkomen en zo harmonieus mogelijk te beleven.”
Je maakt de balans op van je leven en wordt ten volle wie je echt bent: authentiek en in complete harmonie.
Hoewel niet iedereen deze transitie even intens ervaart, draait ze bijna altijd rond begrippen als authenticiteit en zoeken naar de waarheid. “Je maakt de balans van je leven op en je geeft je er plots rekenschap van dat je het grootste deel achter de rug hebt. In zekere zin rouw je om alles waar je ooit op hoopte, maar dat er niet meer van zal komen. Je huidige leven schenkt je minder voldoening. Je verlangt naar meer zingeving, naar een andere manier van leven en je hebt daarnaast ook het gevoel dat je dringend nog je stempel moet zien te drukken op de wereld.”
Individuatieproces
Op middelbare leeftijd komt er min of meer een einde aan het proces dat de Zwitserse psychoanalyticus Carl G. Jung ‘individuatie’ noemde en dat zich voltrekt in vijf stappen. Tij-dens de eerste decennia van je leven “bouw je een identiteit op door je te schikken naar de veranderingen die zich in je lichaam voltrekken, de normen en verplichtingen die je omgeving je oplegt, de manier waarop anderen naar je kijken. Je zet een masker op om geliefd te zijn en aanvaard te worden. Jung noemt dit de ‘Persona’: een sociaal leefbaar compromis tussen het individu en de gemeenschap.”
Ergens tussen 45 en 55 jaar voel je de behoefte om je identiteit opnieuw te definiëren. Het is tijd om de ‘officiële’ versie achter je te laten en de persoon die je denkt te zijn om te vormen tot de persoon die je in je diepe binnenste écht bent. Je beseft hoe eng die Persona, die je ervaart als een keurslijf, wel is. Het is op dat moment dat de ‘Schaduw’ op het toneel verschijnt. “Volgens Jung staat de Schaduw voor alles wat je naar je onbewuste moest verdringen. Dat kunnen primaire driften zijn – negatieve aspecten dus, die het onmogelijk zouden hebben gemaakt om vredig met anderen samen te leven -, maar ook uiterst positieve facetten, dimensies van je persoonlijkheid waar je in de loop van je ontwikkeling nooit iets mee gedaan hebt of die je niet naar waarde wist te schatten.”
Deze periode – je wordt geconfronteerd met je eigen realiteit die je onmogelijk kan loochenen – wordt gekenmerkt door broosheid, kwetsbaarheid, onzekerheid en vragen die een antwoord moeten krijgen. “Net zoals je als kind ooit afscheid moest nemen van jezelf om puber te worden, moet je nu afscheid nemen van de persoon die je tot dusver bent geweest. Je zet het masker af en je breekt met de illusie die je in het leven hebt geroepen. Daardoor komt er in je binnenste ruimte vrij voor meer authenticiteit en kunnen andere dimensies van je persoonlijkheid tot ontplooiing komen .”
Vervolgens voer je een aanpassing, een correctie door omdat je sterker wil aanknopen met wie je écht bent. “Je trekt je bijvoorbeeld de mening van anderen minder aan. Je weigert jezelf nog langer geweld aan te doen en je anders voor te doen dan je bent.” Het eindpunt van dit proces is de ‘individuatie’, de integratie van alle dimensies van je persoonlijkheid. Je wordt ten volle wie je écht bent. “In een ideaal scenario komt deze laatste stap erop neer dat je een compleet en uniek individu wordt. Een individu dat alle facetten van zichzelf beter kent, dat erkent dat er diep in zich donkere, negatieve aspecten verborgen zaten en dat tegelijk de positieve aspecten verwelkomt, net als alles wat het tot dusver uit de weg is gegaan en niet heeft ervaren.”
Zes domeinen onder de loep
De transitie die je op middelbare leeftijd doormaakt, kan een impact hebben op zes domeinen: op je lichaam, op de relatie met je partner, op de relatie met je kinderen, op de relatie met je ouders, op je beroepsleven en op je spirituele leven. En ook al stellen zich in elk van die domeinen specifieke uitdagingen, het is zaak om elk domein te benaderen met hetzelfde doel: meer oprechtheid, volheid, diepgang en harmonie.
Christophe Fauré raadt aan om een balans van die zes domeinen neer te schrijven, hoewel niet elk domein per se bijsturing vergt. Voor elk domein moet je je de volgende vier dingen afvragen:
1. Wat was er in de eerste helft van mijn leven goed en nuttig? Wat wil ik dus behouden en verderzetten?
2. Wat was er in het verleden goed en nuttig, maar is inmiddels aan bijsturing toe? Bijvoorbeeld: ik ben nu de ouder van een volwassen kind. Ik moet mij ten aanzien van dat kind voortaan anders opstellen.
3. Zijn er in mijn leven dingen – cruciaal of banaal – waar ik een punt achter wil zetten? Bijvoorbeeld: een slechte gewoonte zoals roken of te vet eten, een huwelijk dat leeg en inhoudsloos is, de drang om voortdurend de reddende engel te willen spelen, het feit dat ik mij nog altijd laat doen door mijn tirannieke vader.
4. Met welke dingen, die ik tot dusver nooit een kans heb gegund, wil ik nu starten, omdat ze goed en gezond voor mij zijn? Bijvoorbeeld: mediteren, sporten, een nieuwe liefdesrelatie (ook al dacht ik altijd dat zoiets na mijn scheiding of na de dood van mijn partner niet meer voor mij was weggelegd).
Verandering toelaten
Het is nu ook tijd om je opvattingen onder de loep te nemen. “Opvattingen en overtuigingen over jezelf die nooit ter discussie zijn gesteld, waar je al decennialang mee zit en die je Persona mee vorm hebben gegeven. Omdat ze jouw angsten hebben gevoed, hebben deze opvattingen en overtuigingen je sterk beknot bij het maken van positieve keuzes, het nemen van initiatief en het verkennen van de grenzen van je levenssfeer. Tot dusver ben je op het bekende, maar afgebakende terrein van je conditioneringen van weleer gebleven.” Daar kan alleen maar verandering in komen als je die opvattingen over jezelf tegen het licht houdt en je durft af te vragen of ze wel relevant zijn. Een oefening die flexibiliteit en moed vergt, niet in het minst omdat je je weerstand tegen veranderingen moet overwinnen.
Niets overhaasten
Hét sleutelwoord tijdens deze transitie? Geduld! “Doorgaans neemt zo’n transitie een paar jaar in beslag. Vandaar dat je jezelf zes maanden tot een jaar moet gunnen alvorens ingrijpende beslissingen te nemen die de loop van je verdere leven kunnen beïnvloeden. Haast en spoed zijn de slechtste raadgevers.” Het is cruciaal dat je deze bedenktijd gebruikt om je bestaan te verrijken, “want datgene waar je halverwege je leven mee begint, zal voor een groot stuk bepalend zijn voor je levenskwaliteit gedurende de tijd die je nog rest.”
Tot slot mag je niet vergeten in het hier en nu te leven. “Het is zaak om het heden te verwelkomen. Het heden zoals het is, niet het heden zoals je zou willen dat het is. Genieten van het hier en nu is makkelijker als je een bepaalde richting voor ogen hebt. En ook al is die richting soms onduidelijk, het belangrijkste is dat het leven dat je leidt, rijmt met het pad waarop je je bevindt. Of om het met Seneca te zeggen: Als je niet weet naar welke haven je vaart, is geen enkele wind gunstig.”
Coronacrisis als trigger
De coronacrisis kan als trigger fungeren voor de transitie op middelbare leeftijd. Of ze kan op zijn minst tot gevolg hebben dat je sneller beslissingen gaat nemen. “Elke periode van instabiliteit en kwetsbaarheid – of die nu het individu treft, dan wel, zoals de coronacrisis, de hele samenleving – fungeert als klankkast voor een aantal vragen waar je mee zit. En dat geldt ook voor elk voorval dat stress veroorzaakt of je uit evenwicht brengt”, analyseert dr. Fauré.
“Was je geneigd om de confrontatie met de vragen die op middelbare leeftijd rijzen, altijd maar voor je uit te schuiven, dan zal je door de huidige context misschien beslissen niet langer te wachten. De vragen kunnen heel precies en dwingend worden. Vaak gaan ze gepaard met een acute behoefte om recht op de essentie af te gaan. Ik merk dat een aantal van mijn patiënten die de middelbare leeftijd hebben bereikt, sneller en kordater knopen doorhakt: ze gaan met pensioen, verhuizen, gooien hun leven over een andere boeg”, aldus Fauré.
Toch waarschuwt de psychiater ook: het is opletten met de reflex die je aanspoort om je zo snel mogelijk te onttrekken aan een stresserende situatie. “Bij het nemen van beslissingen over fundamentele kwesties moet je net méér wijsheid, gezond verstand en geduld aan de dag leggen. Want die beslissingen moeten vaak rijpen. Het is beter om te temporiseren en rustig na te denken: is die beslissing, die ik graag nu meteen wil nemen, juist en nodig? Of wordt ze ingegeven door emoties en is ze dus toch niet zo verstandig? Misschien is de beslissing op zich wel correct, maar is dit niet het juiste moment en is het dus wijzer om wat te wachten alvorens tot actie over te gaan.” Vandaar dat het altijd zinvol is om te rade te gaan bij een familielid, vriend of therapeut. Dat kan zeker helpen om alles klaarder te zien.
Karin Van Steerteghem (54) “Maak van je leven een kunstwerk!”
Ik heb op mijn 53ste mijn carrière als Marketing Analist en Product Manager vaarwel gezegd, ben gaan studeren voor hypnotherapeut (Rapid Transformational Hypnotherapy, methode Marisa Peer) en ben intussen gespecialiseerd in angst en zelfvertrouwen. Dat is omdat ik eindelijk naar mezelf heb geluisterd, naar wat ik écht wil in mijn leven.
Door die opleiding bekijk ik de midlifecrisis nu ook met heel andere ogen. Het is jammer dat het begrip midlifecrisis als negatief wordt ervaren. En er ook vaak smalend over gedaan wordt wanneer een 50-plusser bij-voorbeeld plots een Harley Davidson koopt, plots kiest voor een heel andere job, een nieuwe look en levensstijl. Dan krijg je vaak te horen: het is de midlifecrisis zeker?
Maar waar het dan echt om draait, is dat je luistert naar jezelf, je hart volgt. Je voelt de behoefte om plots voor jezelf te kiezen, de sleur te doorbreken, je kiest voor verandering. En laat dit nu net zijn waar we allemaal o zo bang voor zijn: voor verandering! En voor wat de anderen zullen zeggen!
Als midlifecriser omhels je die idee en kies je bewust voor verandering. Je hebt het gevoel: het is nu of nooit. En je maakt de juiste keuze door je hart te volgen, want doe je dat niet, dan groeit de kans op depressie. Als midlifecriser zorg je voor perspectief voor jezelf, je zorgt ervoor dat je iets hebt om naar uit te kijken en je ziet de toekomst veel mooier, veel bruisender tegemoet.
Waarom daar dan zo smalend over gedaan wordt? Diep vanbinnen zijn mensen vaak jaloers als je je dromen waarmaakt; ze zouden zelf ook wel eens iets anders willen. Maar dan neemt het negatieve de bovenhand en klinkt er een stemmetje in hun hoofd – ach, doe niet onnozel, doe maar gewoon, maak jezelf niet belachelijk – en banaliseren ze hun hartenwens... voor de zoveelste keer.
Wat ook niet te onderschatten is: als 50-plusser sta je er financieel meestal stabieler voor, sta je vrijer in het leven en kan je je permitteren om die droom eindelijk te realiseren.
Dus in het kort: omhels de midlifecrisis, want het is een positief signaal om aan jezelf te denken, die ene of meerdere dromen nog waar te maken, en ga ervoor! Maak van je leven een kunstwerk! Als we eens allemaal gedurende ons ganse leven naar onszelf zouden luisteren – en opgelet, dat heeft niets met egoïsme te maken, want je brengt gewoon een betere versie van jezelf naar buiten -, dan zou het woordje midlifecrisis gewoonweg niet bestaan.
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier