Waarom je brein wijzer wordt met de jaren

De overtuiging dat ons brein bergaf gaat eenmaal de 20 voorbij, kreeg onlangs een forse deuk. Uit recent onderzoek rond leeftijd en denksnelheid blijkt immers dat trager reageren niet komt door aftakeling, wel door ervaring.

Een studie van het Instituut voor Psychologie van de universiteit van Heidelberg (Duitsland) analyseerde de reactiesnelheid van 1,2 miljoen mensen tussen 10 en 80 jaar. De onderzoekers vroegen de deelnemers van een online experiment om binnen een vooropgestelde tijd woorden en afbeeldingen op het scherm in een bepaalde categorie onder te brengen door op de juiste toets te drukken. Hoewel de resultaten bevestigen dat de reactiesnelheid afneemt eenmaal de 20 voorbij, tonen ze ook aan dat dit niet simpelweg in verband kan worden gebracht met een tanend vermogen van het brein om informatie te verwerken. De onderzoekers stelden vast dat het denkproces pas vanaf 60 begint te vertragen. Maar al observeerden ze vanaf die leeftijd een afname van de denksnelheid, die schommelt sterk in alle leeftijdsgroepen en veel 60-plussers blijven uitermate alert en snel van geest.

Snelheid versus leeftijd

Dat onze reactiesnelheid afneemt valt te verklaren door twee factoren: tragere fysieke reflexen en minder impulsief reageren. De onderzoekers kwamen tot het besluit dat we, naarmate we ouder worden, leren uit onze fouten. We worden voorzichtiger, bedachtzamer en wijzer bij het nemen van beslissingen om nieuwe fouten te voorkomen. “Tot de leeftijd van 20 reageer je inderdaad almaar sneller. Maar dat betekent niet dat je daarom goed bezig bent”, meent ook dokter Jean-Christophe Bier (neuroloog, Erasmusziekenhuis, Brussel). Wanneer je een taak verricht spelen twee dingen: de snelheid waarmee je de opdracht uitvoert en het aantal fouten dat je maakt. Want als je razendsnel een taak verricht, maar veel fouten maakt, handel je uiteraard niet erg verstandig, noch erg efficiënt.

Vandaar dat je na 20 jaar langer over een taak doet: je bent je meer bewust van het feit dat je beslissingen en de handelingen die ermee gepaard gaan, risico’s inhouden en tot problemen kunnen leiden. Je reageert met de leeftijd dus vooral trager omdat je meer ervaring hebt: je gaat eerst rustig na of je het bij het rechte eind hebt, je bent aandachtiger, meer perfectionistisch en minder impulsief, omdat je correct wil handelen.

Wijs door ervaring

Toch mogen we onszelf geen rad voor de ogen draaien. “De tijd tast alles aan, ook je hersenstructuur. Naarmate je meer jaren op de teller hebt, doe je dus echt wel langer over bepaalde opdrachten. Taken die eenvoudig leken toen je 20 was, vind je al een pak ingewikkelder wanneer je 40 bent en lijken op 60 nog moeilijker. Maar leeftijd heeft een dubbele, tegenstrijdige impact: enerzijds word je trager en heb je meer moeite met bepaalde opdrachten, anderzijds wordt je brein beter naarmate je leeftijd en ervaring toenemen.”

“Dat heb je te danken aan het formidabele vermogen van je brein om performanter te worden naarmate het meer dingen beleeft en verwerkt. Met de jaren ontwikkelen je dus andere competenties, die bij jongere mensen veel minder aanwezig zijn. Je ervaring maakt een wereld van verschil, beschermt je brein tegen aftakeling en helpt je om beter te functioneren. En het is ook dankzij je ervaring dat je brein beter bestand is tegen letsels door ziekte.”

Als dat geen goede reden is om alles uit het leven te halen en geen enkele ervaring uit de weg te gaan!