Uw woning aanpassen voor later

Al gedroomd van een compleet nieuwe look voor uw huis? De kinderen zijn de deur uit, er is veel ruimte vrij. Misschien is uw keuken, uw badkamer of uw slaapkamer aan vervanging of een opfrisbeurt toe. Dan is het tijd voor een doorlichting van uw woning. Een toekomstgerichte renovatie kan de start worden van een nieuw leven!

Ook als de kinderen het ouderlijke nest verlaten, denkt de meerderheid van ons niet aan verhuizing naar een kleinere woning (zie kaderstuk Wij verhuizen liever niet, rechts-bovenaan). De vastgoedprijzen zijn trouwens niet van aard ons daarin aan te moedigen. Neen, dan kiezen we liever voor een min of meer grondige renovatie van onze bestaande woning. Zo kunnen we zorgen voor meer comfort en een eigentijds interieur. En als u die moeite doet, kunt u het beter slim aanpakken.

“Vijftigers en zestigers die vooruit denken, kunnen overwegen hun woning aan te passen met het oog op later. Dat gebeurt inderdaad het best op een leeftijd waarop ze nog actiever zijn en ook over de financiële mogelijkheden beschikken”, zegt architect Marina Thijs, stafmedewerker van het Platform Wonen van Ouderen. “Soms kunt u met kleine ingrepen al een hele verbetering brengen op het gebied van toegankelijkheid, veiligheid en comfort.”

Alles op één niveau

Trappen en niveauverschillen vormen û vaak letterlijk – de voornaamste struikelblokken met het oog op later. Zeker wanneer de kinderen definitief de deur uit zijn, bestaat de ideale oplossing erin de kernwoning op één en hetzelfde niveau te brengen. De kernwoning betekent: de woonkamer, de keuken, de slaapkamer, de badkamer en het toilet.

In vele gevallen zal dit betekenen dat u de bovenverdieping(en) alleen nog gaat gebruiken als logeerkamer, als bergruimte en eventueel voor uw hobby’s. De kernwoning komt naar de benedenverdieping. De garage (of een deel ervan) laat u bijvoorbeeld verbouwen tot een slaapkamer en badkamer. U kunt ook kiezen voor een uitbreiding van de woning op het gelijkvloerse niveau.

Is het niet mogelijk alles naar één niveau te brengen, verbeter dan in ieder geval de veiligheid en het comfort van de trap. Laat aan weerszijden een handreling plaatsen en laat die reling boven- en onderaan de trap 30 cm doorlopen.

Verraderlijke van één of enkele trapjes kunt u veiliger maken met antislipstrips en een handgreep aan de muur.

Als u de trap blijft gebruiken, kunt u later, wanneer het echt nodig zou zijn, nog een traplift laten installeren.

Een douche in plaats van een bad

De beste aanpassing van de badkamer is zonder twijfel de vervanging van het ligbad door een ruime douche. Liefst een douche zonder rand en op dezelfde hoogte als de badkamervloer (met een lichte helling voor de waterafvoer). In de doucheruimte voorziet u een stevige handgreep en een (klap)stoeltje. Kies het liefst voor een in de hoogte verstelbare doucheslang (of voor een aparte handdouche), zodat u desgewenst kunt douchen zonder de haren nat te maken.

Laat de douchekranen indien mogelijk opstellen buiten de waterstraal, zodat eventuele hulpverleners ze later kunnen bedienen zonder zelf nat te worden. Hebt u nog een kraan met aparte draaiknoppen voor koud en warm water, vervang die dan door een thermostatische mengkraan die met een hendel of een drukknop werkt. Dat geldt overigens ook voor de keuken.

Kant-en-klare douchecellen zijn soms voordeliger, maar hebben helaas vrijwel altijd een opstaande rand. Kies in elk geval een model met een rand die niet hoger is dan 15 cm en laat een handgreep aan de toegang tot de cel plaatsen.

Blijft u verknocht aan uw ligbad, plaats dan enkele handgrepen die het in- en uitstappen veiliger maken. En leg altijd een antislipmatje in het bad.

Heel belangrijk is een slipvrije vloer. Laat een vloer van antisliptegels plaatsen of gebruik antislipmatten. En verwijder zonder pardon al de losliggende matjes (dat geldt uiteraard niet alleen voor de badkamer!)

Het toilet niet vergeten

Architect Marina Thijs: “Vrijwel altijd staat het toilet te laag. Ideaal moet de bovenkant van de wc-bril zich op ongeveer 50 cm van de vloer bevinden. Ik raad de mensen altijd aan hun bestaand toilet te vervangen door een hangtoilet op de juiste hoogte. Dat maakt meteen het onderhoud een stuk makkelijker, want u kunt dan onder de pot poetsen. Als alternatief kunt u een sokkel onder het bestaande toilet laten metselen of kiezen voor een verhoogde wc-bril, maar erg esthetisch is dat niet. Een handgreep aan weerszijden verhoogt het comfort.”

In de keuken

Om de keuken later veilig en comfortabel te kunnen gebruiken, adviseert onze architect de volgende aanpassingen.

Kies voor een slipvrije vloerafwerking.

Investeer in een herindeling. Haal de vaatwasser (en de wasautomaat) weg van onder het werkblad en laat ze hoger plaatsen. Een hoogte van minimaal 40 cm is minder belastend voor de rug. De droogkast kan boven de wasautomaat komen.

Laat de legplanken vervangen door uittrekbare laden. U kunt dit eventueel beperken tot de onderkasten en de legplanken in de hogere kasten vervangen door transparante legbladen en/of deurtjes. Zo kunt u zien wat er in de kast staat zonder op een stoel te moeten klimmen.

Vervang uw elektrische of gaskookplaat door een vlakke kookplaat (vitroceramiek of inductie). Volle of zware pannen kunt u dan gewoon verschuiven in plaats van ze te moeten optillen. Kies dan wel voor een kookplaat met grote bedieningsknoppen aan de voorkant (niet opzij).

Een kleinere keuken is zeker geen must. Het is juist belangrijk voldoende werk-ruimte en minimaal 30 cm aan weerszijden van zowel het fornuis als de spoelbak te houden.

De deuren

Een drempel van niet hoger dan 2,5 cm geeft geen problemen, ook niet voor rolstoelgebruikers. Grotere niveauverschillen kunnen, als er voldoende plaats is, overbrugd worden met een hellend vlak. Zoniet kan een goede handgreep ter ondersteuning aan of naast de voordeur het binnenstappen van uw huis vergemakkelijken.

Als uw binnendeuren een vrije opening van minimaal 85 cm (liefst 90 cm) hebben en tot 90 graden opendraaien zonder hindernis, is er geen probleem voor een rolstoelgebruiker. Is dat niet zo, dan is een verbreding aangewezen maar dat vergt in de regel veel breekwerk en een hoge kostprijs. Daarom kunt u zich beperken tot het verbreden van de echt essentiële binnendeuren en het (zo mogelijk) verwijderen van andere binnendeuren.

Hebt u zicht op buiten?

Als u uw levenskwaliteit wilt verbeteren, moet u beslist ook uw zicht op de tuin en het buitengebeuren verbeteren. In de woonkamer en de slaapkamer betekent dit een groter en vooral een lager raam, om voldoende uitzicht te hebben van op de plaats waar u vaak zit.

In de slaapkamer

Aanpassing voor later kunnen hier nu al voordelen bieden: een verhoogd bed en een extra aansluiting voor de telefoon en de televisie. Een goede bedhoogte ligt tussen de 50 en de 55 cm. De verlichting moet u vanuit het bed kunnen bedienen. Voorzie ook in voldoende ruimte rondom het bed (90 cm langs de drie zijden).

Meer veiligheid

“Elke aanpassing moet ook de bedoeling hebben de woning veiliger te maken om valpartijen en ongelukken te vermijden”, zegt architect Marina Thijs. Maar wat betekent dat concreet?

Laat meer stopcontacten plaatsen, zodat u nergens met verlengsnoeren moet werken. Laat ze plaatsen op een hoogte van minstens 40 tot 60 cm of zelfs nog hoger. Indien u wijzigingen aan de elektrische installatie laat uitvoeren, kunt u ook een verdeeldoos stevig aan de wand laten bevestigen.

Plaats rookmelders in elke kamer (dat kunt u gemakkelijk zelf doen!).

Verlicht de buitendeur en het toegangspad.

Laat aan de voordeur een zogenaamd seniorenslot plaatsen. Dat is een slot waarbij het sleutelgat zich boven de deurklink bevindt, zodat u het beter kunt zien en de klink zelf als steun kunt gebruiken bij het openen van de deur.

Nieuwe elementen die u in de woning laat plaatsen (trapleuning, stopcontacten, schakelaars, deuren, klinken...) kiest u het best in een kleur die contrasteert met de muur. Dat maakt ze beter zichtbaar.

Houd domotica simpel

De installatie van een duur domoticasysteem of van allerlei elektrische afstandsbedieningen hoeft echt niet, zegt onze architect. “Wél zinvol is het plaatsen van relatief eenvoudige automatisering. Ik denk dan aan een anti-inbraakalarm, een sociaal alarm, bewegingssensoren aan de voordeur en een elektrische afstandsbediening van de rolluiken, van de Veluxramen en eventueel van de garagepoort. Ook erg handig is een centrale bediening aan het bed waarmee je bijvoorbeeld de verlichting in het hele huis uitschakelt of de verwarming op nachttemperatuur zet.”

Heb ik recht op financiële steun?

Misschien wel, maar neem de tijd en de moeite om u degelijk te informeren, want het premiewereldje is een doolhof door diverse instellingen geworden.

6 % btw: tot eind 2005 geldt het verlaagde btw-tarief voor verbouwingen aan een woning van 5 jaar en ouder (daarna alleen nog voor 15 jaar en ouder).

In het Vlaams Gewest: u kunt recht hebben op twee premies, die u bovendien mag combineren.

1) de verbeteringspremie voor woningen: hier geldt geen leeftijdsbeperking en u kunt deze premie ook krijgen als u huurder bent. Info: Vlaamse Infolijn, tel. 0800 302 01.

2) de woningaanpassingspremie voor woningen van ouderen en personen met een handicap. Uzelf, uw partner of een inwonend gezinslid moet ouder dan 60 jaar zijn. Uw kadastraal inkomen mag niet hoger liggen dan euro 1200 en uw netto belastbaar inkomen niet hoger dan euro20.000 (+ euro 1000 per persoon ten laste). De premie dekt 50 % van de kostprijs van de werkzaamheden om de woning technisch of sanitair aan te passen (maximaal euro 1250). Voor informatie:

provincie Antwerpen tel. 03 224 60 32,

Limburg tel. 011 74 21 00,

Oost-Vlaanderen tel. 09 265 41 11,

West-Vlaanderen tel. 050 44 28 11,

Vlaams-Brabant tel. 016 26 73 11.

In het Brussels Gewest: hier kunt u recht hebben op de zogenaamde premie voor de renovatie van het woonmilieu. Tenminste als u eigenaar bent, als het gebouw vóór 1945 gebouwd werd EN als u beantwoordt aan de inkomensvoorwaarden. Voor info: tel. 02 204 14 02.

In het Waals Gewest: de renovatiepremie van het gewest (prime à la réhabilitation) bestaat in een versie voor eigenaars en een voor huurders. Info: tel. 081 33 22 55 of 56.

Uw gemeente: sommige gemeenten kennen een woonaanpassingspremie toe in de zin van de premie van het Vlaams Gewest. Informeer bij uw gemeentebestuur (vraag naar de huisvestingsambtenaar).

Waar kan ik advies krijgen?

Platform Wonen voor Ouderen, Ravenstraat 98, 3000 Leuven, % 016 23 10 46, website www.pwo.be. Vraag hier om de brochure Woningaanpassing (a 5) en om de gratis checklist. Is uw woning aangepast? Voor ontwerpers en architecten heeft deze organisatie de cd-rom Ontwerpgids Levenslang Wonen samengesteld.

De kantoren van de Dienst Huisvesting van de Vlaamse Gemeenschap verstrekken gratis advies (telefoonnummers: zie bij de woonaanpassingspremie).

Sommige grotere dienstencentra beschikken over een deskundige die bij u thuis de situatie komt bekijken.

In Brussel kunt u naar de Infodienst Wonen van de Stadswinkel in de Sint-Gorikshallen. Permanentie van dinsdag t.e.m. vrijdag van 10 tot 18 uur (zaterdag van 14 tot 17 uur). Info: tel. 02 512 86 19.

Onthoud ook dat u voor elke structurele verandering aan de woning (zeg maar aan de ruwbouw) een bouwvergunning en een architect nodig hebt. n

Ludo Hugaerts