Onderhoudsgeld reikt verder dan je denkt

Niet alleen bij een echtscheiding is er sprake van onderhoudsgeld. Je kan alimentatie betalen aan je ex, je kinderen, maar ook aan je ouders in het rusthuis. Dit alles blijft niet zonder fiscale gevolgen.

Onder een onderhoudsuitkering wordt de som geld verstaan die geregeld – maandelijks, driemaandelijks, jaarlijks – wordt uitbetaald aan een familielid, dat in theorie niet in zijn eigen onderhoud kan voorzien. En dit slaat op veel meer mensen dan je in eerste instantie denkt.

Alimentatie voor je ex

Als ex-partner heb je na een scheiding niet altijd recht op persoonlijk onderhoudsgeld. Was je gehuwd, dan kan het dat een van beide partners, na de echtscheiding (tijdens de procedure gelden andere regels) persoonlijk onderhoudsgeld moet betalen aan de andere – dus los van de alimentatie voor de kinderen.Scheid je met onderlinge toestemming (EOT), dan regel je dit in de overeenkomst. Een niet onbelangrijk element, want een EOT kan enkel als jullie het over alles eens zijn, dus ook over het persoonlijk onderhoudsgeld. Scheid je via de rechtbank op grond van onherstelbare ontwrichting, dan kan de familierechter onderhoudsgeld toekennen aan de economisch zwakke ex-partner, maar het is zeker niet vanzelfsprekend.

Hoe dat bedrag wordt berekend is wat koffiedik kijken. De wet bepaalt niet hoe het bedrag van het persoonlijk onderhoudsgeld moet worden berekend, maar zegt enkel dat de uitkering ‘de staat van behoefte moet dekken’. Er bestaat geen berekeningsmethode of model, zoals dat het geval is voor het onderhoudsgeld voor de kinderen. Het bedrag dat rechters toekennen kan dan ook heel erg verschillen. De rechter houdt rekening met de inkomsten en mogelijkheden (potentieel verdienvermogen) en met de economische terugval van de partner die onderhoudsgeld vraagt. Hoe groot de terugval is, hangt onder meer af van de duur van het huwelijk, de leeftijd van de ex-partners, de organisatie van hun noden tijdens het huwelijk – bijvoorbeeld wie bleef thuis en wie ging werken – en het ten laste nemen van de kinderen voor en na. De rechter kan ook beslissen dat het bedrag van de alimentatie na verloop van tijd geleidelijk daalt. En als er een bedrag wordt toegekend, wordt dat elk jaar geïndexeerd.

Je kan het recht op onderhoudsgeld ook kwijtspelen. Zo kan de rechtbank je verzoek om alimentatie afwijzen als er bewijs is dat je zelf een zware fout hebt gemaakt die verder samenleven onmogelijk maakt. Bijvoorbeeld als je geweld gebruikte of overspel pleegde.

Ook als je niet gehuwd was, maar samenwoonde is de situatie anders.

Persoonlijk onderhoudsgeld na een breuk kan immers alleen als je getrouwd was. Uiteraard kunnen jullie daar als ex-samenwoners afspraken over maken, maar jullie kunnen geen onderhoudsgeld eisen voor de rechter op basis van de wet.

Onderhoudsgeld krijgen is ook niet voor de eeuwigheid. Verloopt je echtscheiding via de rechtbank, dan kan een van de ex-partners onderhoudsgeld krijgen voor de tijd dat het huwelijk heeft geduurd. Uitzonderlijk kan de rechter die periode verlengen. Het is de duur van je huwelijk die telt, niet die van je relatie of samenwoning. Was je bijvoorbeeld 20 jaar getrouwd, dan kan je gedurende 20 jaar onderhoudsgeld krijgen. Bij een EOT is die beperking er niet. Daar kan je in de overeenkomst zetten dat een partner levenslang persoonlijk onderhoudsgeld krijgt. Overlijdt de partner die het onderhoudsgeld betaalt als eerste, dan kan de andere partner levensonderhoud vorderen van de nalatenschap.

En krijg je onderhoudsgeld maar hertrouw je of ga je wettelijk samenwonen, dan heeft ook dat gevolgen: het persoonlijk onderhoudsgeld eindigt dan automatisch en definitief, tenzij jullie daar als ex-echtgenoten andere afspraken over hebben gemaakt. Bij een feitelijke samenwoning kan de rechter het onderhoudsgeld (voorlopig) beëindigen, maar dat gebeurt niet automatisch. En bij een EOT regelen de echtgenoten dit zelf in de overeenkomst.

Het bedrag dat je krijgt ligt evenmin voor eeuwig vast. Want wat als de ex-partner die het onderhoudsgeld betaalt met pensioen gaat en minder inkomsten heeft? Of wat als de ex-partner die het onderhoudsgeld krijgt een andere job vindt en meer verdient?

Scheid je via de rechtbank, dan kan de rechter het onderhoudsgeld later nog verhogen, verminderen of afschaffen als de omstandigheden zijn gewijzigd, onafhankelijk van jullie wil. Tenzij jullie natuurlijk overeengekomen zijn dat een latere aanpassing niet mogelijk is. Maar stel dat degene die onderhoudsgeld krijgt doelbewust minder gaat werken en dus minder verdient, dan kan hij/zij geen verhoging van het onderhoudsgeld vragen. Stel evenwel dat hij/zij een andere job vindt en meer verdient, dan kan degene die onderhoudsgeld moet betalen wel een verlaging vragen.

Scheid je met een EOT, dan moet je de akte die bij de echtscheiding werd opgemaakt raadplegen. Hierin staan de gevallen aangegeven waarin de onderhoudsuitkering voor de ex-echtgenoot kan worden aangepast. Het kan dan perfect zijn dat daar letterlijk in staat dat de alimentatie wegvalt of dat ze kan worden aangepast als je met pensioen gaat. Of nog, dat het bedrag van het onderhoudsgeld gekoppeld is aan je inkomsten.

Voor oude echtscheidingsovereenkomsten – die werden gesloten voor 1 september 2007 – kan de alimentatie sowieso enkel worden gewijzigd in de gevallen die in de overeenkomst worden voorzien. Als een pensionering – of een andere wijziging waaronder jouw pensioen kan vallen – als reden van wijziging niet wordt vermeld, is zo’n aanpassing niet mogelijk. Dateert jouw echtscheidingsovereenkomst van na 1/9/2007, dan moet je ook nagaan of de wijzigingsmogelijkheid die geldt voor de alimentatie die door een rechter wordt toegekend, wordt uitgesloten. Is dat niet het geval dan kan je, als je minder inkomsten hebt door je pensionering, vaak ook een vermindering of afschaffing van de alimentatie vragen. Contacteer hiervoor een advocaat, die een procedure voor de familierechtbank kan starten.

Betalen voor je ouders of je schoonouders

Volgens het Burgerlijk Wetboek zijn kinderen steun verschuldigd aan hun vader en moeder of andere behoeftige ascendenten. Stel, een van je ouders gaat naar het woon-zorgcentrum, maar zijn of haar inkomen is daarvoor ontoereikend. In ideale omstandigheden komen de kinderen dan tussen, uit familiale solidariteit. Maar in die ideale wereld zijn er geen verscheurde of versnipperde gezinnen, geen conflicten, geen geldproblemen die deze familiale solidariteit op de helling zetten.

Je ouder of de maatschappelijk werker kan dan aankloppen bij het OCMW. En volgens de bepalingen van het Burgerlijk Wetboek over de wederzijdse onderhoudsplicht kan dat OCMW op zijn beurt de vrederechter vragen de kinderen te verplichten financieel bij te dragen. De rechter heeft in deze een zeer ruime beoordelingsbevoegdheid. Zo kan hij een broer of zus elk een verschillend bedrag laten betalen, naargelang hun middelen of de context, of hij kan niet elk kind verplichten te betalen. Ook het verleden kan een rol spelen: heeft een ouder jarenlang niet naar zijn kind omgekeken, dan kan de rechter beslissen om het kind te ontheffen van onderhoudsplicht.

De wet voorziet deze verplichting tegenover je ouders, maar ze geldt evenzeer tegenover je grootouders, schoonzonen, schoondochters en schoonouders! Tussen bloedverwanten in de zijlijn, zoals broers, zussen, ooms en tantes bestaat er geen onderhoudsplicht.

Alimentatie voor Hotel Mama?

De vader van een werkloze Italiaanse muziekleraar, die de 30 al voorbij was en nog bij zijn moeder woonde, moest nog steeds onderhoudsgeld voor zijn zoon betalen. Hij vond het welletjes en stapte naar de rechter om de alimentatie te laten stopzetten. Hij won de zaak, al was dat niet evident in het land waar ‘bamboccioni’ – volwassenen die thuis blijven wonen – ingebakken zit in de cultuur. Na een lange rechtszaak gaf het Italiaanse Hof van Cassatie de vader gelijk en oordeelde het dat een volwassene de ‘plicht heeft een baan te vinden om zelfstandig te worden’. Zelfs als deze baan niet overeenkomt met ‘zijn jeugdige aspiraties’.

Maar hoe zit dat in ons land? Moet je als ouder financieel bijdragen voor een jongvolwassene? Op die vraag bestaat geen pasklaar antwoord. Alles hangt af van de omstandigheden. Vooreerst stopt je bijdrage in het levensonderhoud niet automatisch wanneer je kind 18 jaar wordt: je moet een bijdrage betalen tot je kind op eigen benen staat. Die zelfstandigheid wordt over het algemeen bereikt wanneer je kind een diploma op zak heeft of een opleiding heeft voltooid die toegang geeft tot de arbeidsmarkt. Bovendien houdt de betaling van een bijdrage in het levensonderhoud van je kind niet automatisch op wanneer je kind de gezinswoning verlaat. Al oordelen sommige rechters toch dat een jongere die ervoor kiest om het gezin te verlaten, ook zelf financieel moet bijdragen, bijvoorbeeld door in het weekend te werken, of tijdens de schoolvakanties.

En hoe kijkt de fiscus tegen het onderhoudsgeld aan?

Als algemene regel kan je stellen dat elke betaling van onderhoudsgeld aftrekbaar is voor wie ze betaalt (lees het kadertje hiernaast) en belastbaar voor wie ze ontvangt.

Krijg je onderhoudsgeld, dan beschouwt de fiscus dit als een inkomen. Je moet de alimentatie dus altijd aangeven in je belastingaangifte. Toch is maar 80% van dit onderhoudsgeld belastbaar, net zoals achterstallige alimentatiebetalingen trouwens. Netto hou je dus een lager bedrag over. Stel: je krijgt per maand 400 euro persoonlijk onderhoudsgeld van je ex, of 4.800 euro per jaar. Dan betaal je op 80% van die som belastingen. Bij een aanslagvoet van 30% is dat 1.152 euro. Per maand hou je van die 400 euro dus eigenlijk maar 304 euro netto over.

Let wel: als er onderhoudsgeld wordt betaald voor je kind, dan geldt dit niet als een inkomen van jou als ouder, maar als een inkomen van je kind, ook al wordt het geld op jouw rekening gestort. Je moet dat onderhoudsgeld dus aangeven op naam van je kind, dat de begunstigde van de alimentatie is.