Wonderlijk Weimar

In Weimar flaneer je door het decor van eeuwen Europese geschiedenis. Deze charmante stad oefende altijd al een enorme aantrekkingskracht uit op kunstenaars en grote denkers. En dat is geen toeval.

Van kerkhervormer Luther, over romanticus Goethe, tot filosoof Nietzsche, maar ook Belgische toppers als Henry Van de Velde en de avant-gardisten van Bauhaus: allemaal leefden en creëerden ze in het kleine Weimar. Toch is deze Oost-Duitse stad geen star openluchtmuseum, maar een veelzijdige groene en levendige plek, met dank aan de studenten. Je vindt hier staaltjes van het hedendaagse Duitsland, maar even goed buurten waar de romantiek uit de dagen van Goethe is blijven hangen. Deze hotspots zijn absoluut een halte waard.

Bauhaus bohemiens

De Bauhaus-architectuurstroming ontstond zo’n 100 jaar geleden in Weimar en nog steeds vormen de opvallend moderne gebouwen van de Bauhaus Universiteit het creatieve hart van de stad. Stichter Walter Gropius, een Duitse architect, streefde naar functionele ontwerpen waarbij voor het eerst architectuur en toegepaste kunst op elkaar werden afgestemd. Vandaar dat Gropius zowel een school voor architectuur als een voor ambachten en handwerkers lanceerde. Beide schoolgebouwen zijn intussen Unesco Werelderfgoed. In de beginjaren wist Bauhaus al grote namen zoals Paul Klee en Wassily Kandinsky als leraar binnen te halen, en leefden docenten, studenten en arbeiders hier in bohemienstijl samen.

Wij starten onze wandeling aan het Bauhaus Atelier, een hippe koffiebar, en trekken dan naar het centrale gebouw. Onderaan de spectaculaire wenteltrap bots je bijna letterlijk op een sculptuur van Rodin, de Evafiguur. Het was een geschenk van Rodin aan zijn vriend Henry Van de Velde. De gebouwen zijn geheel naar de geest van Bauhaus: modernistisch, multifunctioneel en slim vormgegeven, met reliëfs, muurschilderingen en speciale ingrepen. Klapstuk is de intact bewaarde directiekamer van Gropius himself. Ze werd ontworpen voor de expo van 1923 en is een uitgekiende combinatie van kubusvormen en mathematische modellen. Elk meubelstuk en voorwerp in deze ruimte bevindt zich precies op de juiste hoogte en afstand van de andere voorwerpen. Hier iets verplaatsen is heiligschennis! Deze kamer was ooit bedoeld om conservatieve tijdgenoten te choqueren, die de typische biedermeierstijl aanhingen. Nog meer Bauhaus vind je aan de andere kant van de stad, waar een gloednieuw museum de deuren opende. Een monumentale bunker die, net als 100 jaar terug, op veel controverse is onthaald.

Goethes park an der Ilm

Tegenover de universiteit stappen we de groene long van het Park an der Ilm in. Voor de ingang bevindt zich het voormalige woonhuis van componist Franz Liszt, die net als Bach en Mozart in de stad toefde. Dit klassieke pand, pal naast het modernisme van Bauhaus, weerspiegelt het dubbele gezicht van Weimar: conservatief en burgerlijk versus vooruitstrevend en avant-gardistisch.

Ook in het park – een beschermd landschap in Engelse stijl – valt geschiedenis te rapen. Middenin prijkt een erg groot tuinhuis, een cadeau van de toenmalige hertogin en mecenas Anna Amalia om Goethe naar Weimar te lokken. Zij heeft er in de 18de eeuw voor gezorgd dat de stad uitgroeide tot een kunst- en cultuurcentrum, door talentvolle denkers, dichters en artiesten aan te trekken. Een van hen was Goethe. De schrijver heeft hier een groot deel van zijn leven gewoond en, met zicht op de kabbelende Ilm, onder meer Faust geschreven. Anna Amalia beloonde hem met een groter woonhuis in het centrum van de stad, vandaag het nationale Goethehuis en -museum.

Aan de rotsachtige trap vlakbij de brug speelde zich in Goethes tijd een tragische liefdesgeschiedenis af. Ooit pleegde een jonge vrouw er zelfmoord met Goethes roman ‘Het lijden van de jonge Werther’ in de hand. Goethe zelf reageerde hier volgens de overlevering erg aangedaan op. Want ook in zijn boek slaat het hoofdpersonage de hand aan zichzelf na een onbeantwoorde liefde.

Vernuftige Van de Velde

Voor Haus Hohe Pappeln (hoge populieren) moeten we naar een buitenwijk van de stad. Dit vernuftige woonhuis, dat Antwerpenaar Henry Van de Velde voor zijn gezin optrok, is nu in handen van de Klassik Stiftung, die het toegankelijk maakt. Van de Velde, toen nog miskend in eigen land, was eind 19de eeuw naar Weimar uitgeweken, waar hij gepolst werd om mee te bouwen aan een nieuwe stad. Hij leidde er de school voor kunst en ambachten en werd zo de wegbereider van Bauhaus. Zijn eigen huis is een prachtig staaltje van de vooruitstrevende manier waarop hij over architectuur dacht.

Werkelijk elk onderdeel, meubel en detail werd door Van de Velde zelf bedacht: van de strakke verwarming tot de gepolijste deurknoppen, van het gordijntextiel tot het tafelbestek, de vloertegels, paraplubak, ja zelfs de schroeven! Dat alles in een uitgepuurde en hyperfunctionele stijl, met geniale vondsten zoals een verluchtingsinstallatie. Binnen ontdek je dat dit huis ontworpen is vanuit de functie van de verschillende vertrekken, met een balkon in elke windrichting zodat je altijd zonlicht hebt. Zeer ongewoon voor die tijd! Overbodige ornamenten weerde Van de Velde consequent: de materialen zelf waren de versiering. Tegelijk was hij een architect met een sociale missie. Zo streefde hij ernaar om de levensomstandigheden van de gewone mensen te verbeteren door hogere kunsten en ambachten te laten samenwerken, de basis voor latere massaproductie.

Fotospot Theaterplatz en markt

In het historische stadscentrum kan en mag je niet om de Theaterplatz heen. Dit plein met de standbeelden van Goethe en Schiller is een van de meest gefotografeerde van Duitsland. De eerste was er theaterdirecteur, de tweede huisdramaturg. Maar dit plein werd na WOI ook uitgekozen om de eerste Duitse grondwet te schrijven. In het bescheiden nationale theater, achter de standbeelden, werd de Weimarrepubliek uitgeroepen. Dat verhaal wordt verder uit de doeken gedaan in nog een nagelnieuw museum aan de overzijde. Via oude stegen en auto-vrije winkelstraten wandel je richting Markt, waar vijfsterren-hotel Elephant huist. Dit pas gerenoveerde hotel is vanbinnen een pareltje van art deco en modernisme. Je hoeft er niet te logeren om van een kop koffie in een verbluffend knap interieur te genieten. In andere tijden was dit de vaste stek van Hitler, die er toespraken hield op het balkon. Mooie en duistere kanten van de geschiedenis zijn in Weimar nooit veraf.