Hallux valgus: welke oplossingen bestaan er?

Naar schatting een op de vier loopt rond met een hallux valgus wat kan leiden tot pijn en complicaties. Welke hulpmiddelen lonen de moeite en wanneer is een ingreep nodig?

Met een hallux valgus stap je niet ineens uit je bed. De vergroeiing ontstaat en evolueert in een traag tempo waardoor het vaak pas wordt opgemerkt wanneer de eerste hinder zich laat voelen in je knellende schoenen. Bij een hallux valgus kantelt het voorvoetbeentje dat de grote teen met de middenvoet verbindt naar binnen wat de grote teen richting de kleinere tenen duwt. Het gewrichtje tussen grote teen en voet wordt zo in een hoekstand gewrongen en net ter hoogte van die aanhechting ontstaan de problemen. Door die onderhuidse vergroeiing ontwikkelt zich gradueel een bult of knobbel, die na verloop van tijd heel zichtbaar wordt.

De meest gekende oorzaken

1. Hypermobiliteit van de voorvoet
Bij vrouwen zijn de voorvoetbeentjes soepeler en beweeglijker, waardoor ze sneller gaan verschuiven. Dat verhoogt de kans op een hallux valgus én op bijkomende problemen zoals kraakbeenschade en artrose wanneer het onbehandeld blijft.

2. Genetische aanleg
Hallux valgus zit vaak in de familie: je erfelijke bouw en voetstand spelen een grote rol. Platvoeten versterken het risico. Klachten ontstaan meestal met de leeftijd, al kunnen jongeren ook al uitgesproken misvormingen ontwikkelen.

3. Schoeisel als versnellende factor
Hoge hakken en smalle puntneuzen veroorzaken de aandoening niet, maar versnellen wél de evolutie en vergroten de pijn. Ze knellen de breder wordende voorvoet samen, wat kan leiden tot ontstekingen en sneller toenemende klachten.

Impact

Naast pijnklachten heeft de afwijking ook een grote invloed op je mobiliteit. “De grote teen speelt immers een cruciale rol bij het stappen en wanneer die door een hallux valgus in een verkeerde positie is gemanoeuvreerd, belemmert dat het vlot afrollen van je voorvoet. Om dat te compenseren zal je lichaam de druk verleggen richting de andere botjes en tenen. Dat kan tot leiden tot stressbreuken in de voorvoetbeentjes en op termijn kan je ook secundaire afwijkingen krijgen zoals hamertenen waarbij de grote teen zich permanent onder de tweede kan gaan positioneren. Zelfs ontwrichtingen zijn mogelijk. Tijdig behandelen is dus de boodschap.”

Corrigeren of opereren

Hulpmiddelen kunnen een hallux valgus niet corrigeren, maar wel in een vroeg stadium vertragen of stabiliseren. Siliconenorthesen en steunzolen op maat helpen de tenen in de juiste stand te houden en overbelasting te verminderen, zeker bij een platvoet. Zo kunnen sommige mensen hun klachten lang onder controle houden. Nachtbraces bieden weinig effect.

Een echte correctie kan alleen via chirurgie. Of zo’n ingreep nodig is, hangt vooral af van je klachten, niet van hoe scheef de teen staat. Pijn bij wandelen of bij gewone schoenen is een duidelijk signaal om verder te gaan. Te lang wachten kan leiden tot bijkomende afwijkingen en een zwaardere revalidatie. Soms blijkt tijdens de operatie dat er al kraakbeenschade is, zelfs bij een beginnende knobbel. De drempel voor een ingreep ligt vandaag lager, want moderne technieken leveren doorgaans een blijvend en betrouwbaar resultaat op.

Onder het mes

Rond hallux valgus-operaties bestaan nog misverstanden, vaak gebaseerd op verouderde technieken waarbij enkel de knobbel werd weggehaald zonder het scheefstaande voorvoetbeentje te corrigeren. Daardoor kwam het probleem terug of werd het erger. Intussen werken chirurgen met modernere ingrepen die de volledige voorvoet rechtzetten. De meest gebruikte is de Scarf-methode: het bot wordt in een Z-vorm doorgezaagd, de stukken worden verschoven zodat de teen weer recht staat en met twee schroefjes vastgezet. Ook het gewrichtje wordt meteen in de juiste stand gebracht.

Betere pijnbehandeling

Veel mensen waren vroeger bang voor langdurige pijn na een hallux-valgusoperatie, maar dat is achterhaald. “Met een locoregionale verdoving wordt de zenuw vanaf de knie tijdelijk uitgeschakeld, goed voor 12 tot 24 uur pijnstilling na de ingreep — en dat werkt zeer effectief”, benadrukt dr. Lootens.

Daags na de operatie mag je alweer voorzichtig stappen met een beschermende ‘skilaars’. De eerste twee weken hou je de voet geregeld omhoog om de wonde te laten genezen en zwelling te beperken. Omdat het om een botcorrectie gaat, duurt het herstel vijf à zes weken; bij rokers en mensen met diabetes soms langer. Daarna mag de laars uit en kan je activiteiten rustig opbouwen: wandelen, fietsen, zelfs lopen. De zwelling rond de teen kan nog maanden nazinderen. Na de revalidatie passen opnieuw gewone schoenen — en zelfs hakken, hoewel die beter spaarzaam gebruikt worden.

De ene teen is de andere niet

In de volksmond worden kromstaande tenen nogal eens op een hoopje onder de noemer hamertenen gegooid, maar er zijn wel degelijk drie verschillende afwijkingen:

• bij een echte hamerteen staat het eerste gewricht van het teenkootje permanent gebogen,
• bij een klauwteen geldt dat zowel voor het eerste als het tweede,
• en bij een malletvariant is alleen het laatste gewricht vlakbij de nagel gekromd.

Eeltvorming, likdoorns, wondjes en pijn zijn typische klachten bij dit soort rebelse tenen. Naast hallux valgus zijn de voornaamste oorzaken familiale aanleg, lange kleine tenen, een doorgezakte voorvoet, holvoeten of eerdere voetletsels.

Bij flexibele kromstaande tenen kunnen conservatieve behandelingen helpen zoals een podologische zool of siliconen orthesen. Zodra de afwijking rigide wordt en de pijnklachten toenemen, is een botcorrectie aan de orde. Dat gebeurt meestal in combinatie met een hallux valgusoperatie. “Dat kan door het gewricht vast te zetten of door een nieuw gewrichtje in de teen te creëren. Nadeel bij deze ingrepen is dat de zwelling van de tenen erg lang kan aanhouden doordat heel veel kleine bloedvaatjes moeten herstellen en dat de tenen langer gevoelig kunnen blijven.”