Zo herken je het vrouwelijke hartinfarct

Vage pijn op de borst, misselijkheid, maagklachten, angst of vermoeidheid. De kans dat je bij deze klachten meteen aan een hartinfarct denkt is veeleer klein. Nochtans zijn deze problemen typerend voor heel wat infarcten bij vrouwen. Zij realiseren zich vaak niet dat het om iets ernstigs gaat waardoor kostbare tijd verloren gaat.

Nog altijd worden heel wat hartinfarcten bij vrouwen pas laattijdig opgemerkt. Bij een klassiek infarct wordt een van de grote kransvaten plots geblokkeerd. Hierdoor krijgt de hartspier geen zuurstof meer en gaan er hartspiercellen verloren. Dat fysiologische fenomeen is bij mannen en vrouwen identiek maar er zijn verschillen in de manier waarop het zich uit.

De klassieke bekende klachten zoals drukkende pijn op de borst, pijn in de kaken en de linkerarm, hevig transpireren en een grauw uiterlijk treffen hoofdzakelijk mannen. Dit zijn ook het type klachten die alarmbellen doen rinkelen en waarmee mensen snel hulp zoeken.

Vrouwen kunnen ten tijde van een hartinfarct deze klachten eveneens ervaren maar veel vaker zijn er bij hen meer vage symptomen omheen, zoals maagklachten, misselijkheid, benauwdheid, (extreme) vermoeidheid of zelfs opvliegers. Die fenomenen lijken minder ernstig en acuut. Ook vrouwen zelf leggen vaak niet de link met een mogelijk infarct maar wijten het onder meer aan stress of de menopauze.

Geen aanstelleritis

Ook de manier van meten en behandelen blijkt vaak nadelig om hartinfarcten bij vrouwen snel te detecteren. Bij de klassieke onderzoeken naar een infarct wordt vooral gekeken naar vernauwingen van de kransslagaders, die vervolgens kunnen gedotterd worden. Bij vrouwen met klachten zoals kortademigheid of pijn op de borstkas is er vaak helemaal geen sprake van dergelijke vernauwingen, waardoor ze al eens als aanstellers worden weggezet. Omdat vrouwen kleinere en brozere bloedvaten hebben, situeren de vernauwingen zich bij hen meer op microniveau. Die zijn veel moeilijker om op te sporen en te behandelen. Vaak zijn die vernauwingen niet meteen levensbedreigend maar wel pijnlijk om mee te leven en kunnen ze op termijn wel leiden tot grotere vernauwingen.

Krampen

Het meest voorkomende type hartinfarct bij vrouwen jonger dan 65 is het type waarbij krampen of spasmen van de kransvaten de voornaamste oorzaak zijn. De vaatwand knijpt daarbij samen en dit geeft een soort golvende pijn die vrouwen ook zo ervaren. Kenmerkend is dat klachten komen en gaan. Omdat dit fenomeen van spasmen nog onvoldoende herkend wordt als symptoom van een hartinfarct, kan het zowel de dokter als de patiënt op het verkeerde been zetten. Factoren die dergelijke kramp kunnen uitlokken zijn stress, hoge bloeddruk, een te hoge cholesterol, roken en diabetes.

Plotse scheur in het kransvat

Een ander type hartinfarct dat eveneens vooral bij vrouwen onder 65 voorkomt, is het gevolg van een spontane scheur aan de binnenkant van de vaatwand of een bloeding in die wand, waardoor het kransvat wordt afgesloten. De klachten zijn hier gelijkaardig bij die van een klassiek infarct maar vaak worden er andere afwijkingen gezien in de kransvaten. Die zien er vaak heel kronkelig uit, zoals een kurkentrekker waardoor ze erg kwetsbaar zijn op dat moment. Waarom dit type infarct meer vrouwen dan mannen treft, is niet duidelijk. Mogelijk is het gelinkt aan de hormonale schommelingen van de menstruatiecyclus die de vaatwand meer kwetsbaar maken voor een plotse scheur. Een op de drie vrouwen met dit type infarct heeft een hoge bloeddruk en ongeveer een kwart heeft bindweefselafwijkingen in de middelgrote bloedvaten. Deze afwijkingen kunnen aanwezig zijn in de bloedvaten naar de hersenen, de nieren, de beenvaten en de kransslagaders. Mogelijk speelt ook erfelijkheid hier een grote rol.

Toename van infarcten

Hartinfarcten bij vrouwen waren lange tijd vooral iets voor 70-plussers. Dat aantal neemt af door een betere behandeling van de risicofactoren, terwijl het aantal hartinfarcten bij vrouwen van middelbare leeftijd net toeneemt, zegt de Nederlandse cardiologe Angela Maas in haar boek ‘Hart voor Vrouwen.’ Die trend heeft verschillende oorzaken. Naast een minder gezonde levensstijl met meer overgewicht, roken en weinig beweging, treden ook stressgerelateerde factoren vaker op het voorplan. Een hoge werkdruk en het idee dat je alles perfect moet doen laten hun sporen na in de toename van het aantal infarcten op jongere leeftijd. Dit lijkt vrouwen harder te treffen dan mannen. Ook jeugdtrauma’s zoals misbruik of verwaarlozing kunnen chronische stress veroorzaken waardoor infarcten zich vroeger voordoen.

Bij chronische stress is het hormoonsysteem van de bijnieren meer geactiveerd en verhoogt de ontstekingsactiviteit in het lichaam waardoor bloedvaten meer geprikkeld worden tot spasmen. Een hoger ontstekingsactiviteit bevordert ook aderverkalking in de kransvaten. Het lijkt erop dat stress een grotere rol speelt in infarcten gelinkt aan spasmen terwijl bij het klassieke infarct door dichtgeslibde bloedvaten vooral de traditionele risicofactoren (roken, diabetes, cholesterol, bloeddruk) de grote boosdoener zijn.