Minder franjes, steeds meer kern

“Het is gek”, zegt Ingrid Vander Veken. “Ik heb niets met leeftijden. Toch schreef ik een dagboek over zestig worden en wat het betekent zestig te zijn. En achteraf bekeken is het nog een mijlpaal in mijn leven ook.”

Journaliste-auteur-columniste-docente-vrouw Ingrid Vander Veken heeft niet alleen een jaar lang haar dagboek bijgehouden – “Mijn rimpelboek”, noemt ze het wel eens -, de beste fragmenten daaruit heeft ze nu ook nog eens verwerkt in een theaterstuk waarmee ze momenteel door Vlaanderen reist.

Waarom doet u dat nu allemaal en niet op uw vijftigste, bijvoorbeeld?

Omdat vrienden en familie maar bleven zeuren over het feit dat ik zestig werd! Ik dacht bij mezelf: waarom zou ik geen dagboek bijhouden over hoe het voelt? Ik gaf mezelf zes maanden om zestig te worden en zes maanden om zestig te zijn. Tijdens dat jaar speurde ik ook in kranten en tijdschriften naar wat er allemaal over die leeftijd geschreven werd. Ik vond het heel merkwaardig dat men aan de ene kant de vergrijzing wel degelijk erkent, maar dat er tegelijk nog nooit zoveel druk is geweest om eeuwig jong te blijven. Wat oud en sukkelachtig is, wordt nog steeds weggemoffeld in de media. Het spanningsveld tussen die twee intrigeerde mij. En dan was er natuurlijk het leven zelf, wat je nooit in de hand hebt. Mijn moeder werd behoorlijk ziek, mijn veel jongere stiefzusje overleed. Nog andere vrienden en kennissen ontvielen mij. Enkele vriendinnen lieten zich chirurgisch bijwerken: sommige om esthetische, andere om medische redenen.

Esthetisch oplapwerk is niet aan u besteed, want u neemt het op voor lichamen die geleefd hebben. En u vindt een jong lichaam banaal.

Dat is een boutade. Natuurlijk is een jong lichaam mooi. Maar ik zag een prachtige foto van een oude vrouw. Eén knobbeltje op haar voet vertelt een heel verhaal. Haar handen hebben gegeven, gestreeld, geschrobd. Het lichaam van iemand waarmee je jarenlang hebt samengeleefd, vind ik het mooiste wat er is. Je hebt zoveel herinneringen samen, die staan in je lijf geschreven. Daarin zie je nog steeds de man zoals hij 20 jaar geleden was, iets wat anderen misschien niet zien. Ik begrijp wel dat iemand een facelift of botox wil, maar ik hoef het niet. Want dan volgt de vraag: is het misschien indecent om oud te worden? Moet je je daarvoor schamen? Ik wil niet ongenadig oud worden. Goed voor jezelf zorgen, een goede hygiëne is ook een vorm van respect tegenover jezelf en je omgeving. Maar het is geen schande om een rimpel te hebben.

Wat is er nog overgebleven van het meisje in de vrouw van zestig?

Nog veel, hoop ik. Ik weet nog heel goed hoe ik was als meisje en als jonge vrouw. Ik heb nog altijd dat speelse van een kind in mij. Toen schreef ik al tekstjes en maakte ik toneelstukjes, wat ik nu eigenlijk nog steeds doe. Dit is een zo kostbaar stuk van mezelf. Maar negatieve dingen wil ik afstoten. En ik wil ook geen mensen meer rond mij van wie ik vind dat ze mij geen goed doen. Ik hoop dat bij het ouder worden je profiel uiteindelijk scherper wordt. Dat je meer naar de essentie gaat van wie je bent. Dat vraag ik me ook af in de voorstelling: wie is dat: zij op haar best? Ik maak veel wandelingen in het park en observeer dan de natuur. Die sereniteit wil ik ook bereiken. Daarom schreef ik over de herfst, het seizoen waarin ik nu ook ben beland: ” Roestbruine bladerrokken aan de bomen. Geen loof of kleur om in te schuilen. Alleen maar stam. Steeds meer kern, steeds minder franjes. Wil ook wel boom zijn in dit park.”

Maar als een vrouw van zestig kraakt, kraakt ze echt, schrijft u.

Wel ja, ook een meisje van zestig wil zich stoer houden. Als je jonger bent, heb je minder mensen om je heen om voor te zorgen. Toch wil je alles blijven doen zoals vroeger, want je hebt die energie nog. Maar soms wordt het te veel, weet je niet waar eerst bij te springen en bots je tegen je fysieke grens. Tijdens zo’n moeilijke periode ben ik van mijn fiets gevallen. Zo kreeg ik het duidelijke signaal: dimmen! En leren zeggen: Sorry, nu ben ik er even alleen voor twee mensen, niet voor tien.

Hebt u de indruk dat vrouwen van zestig hun leeftijd als een etiket meedragen?

De schrijver Amin Maalouf stelt dat er zoveel conflicten in de wereld zijn omdat mensen zich vaak beperken tot één enkele identiteit. Ik ben moslim, ik ben westers. Terwijl niemand alleen maar dat is, maar daarnaast ook moeder of zoon, boer of stadsmens. Ieder van ons is een compositie van verschillende identiteiten. Je mag en moet op zoek gaan naar je culturele identiteit, maar je mag je daar ook niet toe beperken. Naar analogie zeg ik: een vrouw is niet alleen zestig, maar tegelijkertijd zoveel andere dingen.

Aan hokjesdenken heb ik geen boodschap. Ik heb altijd heel graag gepraat met oude mensen en kleine kinderen. Omdat dat leeftijden zijn waarop je niets te verliezen hebt. Ze hoeven de schijn niet op te houden of een personage te spelen. Generaties moeten terug meer samenleven in plaats van te scheiden. Kinderen en ouderen horen bij het leven. Ze hebben een ander ritme, dat is waar maar laat ons daar dan gewoon rekening mee houden! Tijdens een reis naar Bali hebben we toevallig het jaarlijkse voorouderfeest meegemaakt, waarbij alle voorouders voor tien dagen naar de aarde terugkeren. Jong en oud nam er deel aan dat gemeenschapsgebeuren. De doden werden al feestend naar hun graf gedragen, iedereen was vrolijk en dankbaar voor wat geweest was. Als je iemand wegstopt, zoals dat bij ons maar al te vaak gebeurt, dan is hij pas echt dood.

U werd tijdens uw dagboekjaar ook met de ziekte van uw moeder geconfronteerd, heeft u dat veranderd?

Mijn moeder wist altijd te genieten van het leven, vooral van de mooie, kleine dingen. Zelfs nu haar wereld zo klein is geworden, is ze blij met een bloem, een zonnige dag, een vriendelijk woord, een gezamenlijke maaltijd. Zo wil ik ook ouder worden, maar ik besef dat het niet makkelijk is. Een tijdje geleden ging ik met haar naar het hoorcentrum en ze hield zich vast aan mijn arm. Het deed ons allebei denken aan vroeger, hoe wij tientallen jaren geleden door diezelfde straat liepen, ik toen als klein kind aan de arm van mijn moeder. Onze moeders zijn niet alleen onze kinderen geworden, wij zijn ook hun leerlingen. Zij tonen ons hoe je ouder moet worden, of hoe niet.

U hebt niets met leeftijd, schrijft u in uw boek. Kan zestig dan een mijlpaal zijn?

Toch wel. Ik besef dat zestig misschien toch het begin is van een laatste tussenperiode. Je neemt afscheid van de generatie die voor je komt en plots besef je: oei, nu verdwijnen er toch wel erg veel mensen uit mijn leven. Elke keer dat je een vriend verliest of een familielid, komt dat hard aan. Dat neemt niet weg dat je enorm kunt genieten van het leven, nog veel bewuster dan vroeger. Je besteedt meer aandacht aan de kleine dingen, maar tegelijkertijd ben je nog altijd gulzig. In dat opzicht leef je eigenlijk wel rijker, vind ik. We beginnen allemaal onbezonnen aan het leven. Pas veel later begint de twijfel: Wat is dit leven eigenlijk, wat doen we hier, wat is er belangrijk, hoe kunnen we zelf zin geven aan dit leven? Ik ben zestig, maar alles ligt nog open... n

Het boek ‘Zestig, een dagboek’ wordt uitgegeven door Meulenhoff/Manteau, 333 blz, a 22,50 (isbn: 978 90 854 2182 5).

De theatervoorstelling ‘Zestig’ door Ingrid Vander Veken, begeleid door Rebecca Stradiot en Kevin Van Staeyen, is op verschillende plaatsen in Vlaanderen te zien, o.a. op 18/11 in de Permekebibliotheek in Antwerpen, op 24/11 in Wuustwezel, op 2/12 in Hasselt. Voor de volledige speellijst, zie www.ingridvanderveken.be

Filip Godelaine – foto’s: Frank Bahnmüller

“Een rimpel hebben, is geen schande!”