De zoektocht naar illegale geneesmiddelen

Vaigra, vermageringspillen, hormonen... Wie ze in België niet vindt, kan ze met een muisklik in het buitenland bestellen. Bij de douane van de luchthaven werkt een team met een neus voor valse en illegale geneesmiddelen. Een bezoekje...

Zowat heel België is nog in diepe slaap verzonken, maar op de luchthaven van Zaventem is er al grote bedrijvigheid. De geur van kerosine vecht met die van gevallen bladeren. Het team van de Groep Anti-Drugs van de douane (deel van Financiën) staat klaar met cuttermes, plakband.... en een hamer. Het sorteercentrum van de post op de luchthaven is gewaarschuwd.

Jaarlijks passeren er via het postsorteercentrum zowat 144 miljoen poststukken. Het is een van de taken van het zevenkoppige GAD-team – vijf op het terrein – om daar de verdachte pakjes uit te halen. “Je krijgt er een neus voor”, lacht de nestor van het team, Pol Meuleneire. Al meer dan 20 jaar werkt hij op Zaventem. Met volle goesting, zegt hij verschillende keren. “Telkens als ik er een illegale lading uit kan halen, ben ik een gelukkig man.”

Het GAD-team werkt op drie grote terreinen: drugs en geneesmiddelen, beschermde planten en dieren en namaak. “Al is er vaak een overlapping tussen de beschermde planten en dieren en de geneesmiddelen. Wij hebben hier vaak te maken met Chinese kruiden, verboden in België maar gegeerd door de Chinezen in ons land. Die kruiden zijn tegelijkertijd vaak ook beschermd door de Conventie van Washington, waardoor de handel ervan op de twee terreinen strafbaar is.”

Miljoenen

Miljoenen pakjes en dan moet je daar dat ene pakje uithalen waar verboden middelen in zitten. Pol Meuleneire weet dat, wat zij vinden, slechts een druppel op een hete plaat is. “Mensen onderschatten echter het gevaar van dit soort geneesmiddelen”, zegt hij. “Een tijdje geleden hebben wij hier een volledige nagemaakte lading Amoxil (het antibioticum amoxicilline). Bij analyse bleek dat de dosering veel hoger was dan toegelaten. Dat was een lading, bestemd voor Afrika. België was alleen doorvoerland, maar zelfs al hebben we er eigenlijk geen nadeel van, toch moeten wij dit soort trafiek bestrijden. Dat is onze maatschappelijke verantwoordelijkheid. Mocht die lading voor een Europees land zijn geweest, dan hadden we er een gecontroleerde zending van gemaakt. Maar de middelen om dit soort criminaliteit te bestrijden zijn in Afrika zo beperkt, dat we alleen kunnen helpen door dit soort lading hier in beslag te nemen.”

We vertrekken richting postsorteercentrum. De ‘mannen van de post’ hebben ’s nachts al een reeks ijzeren karren vol poststukken opzij gezet met een afleveradres in België. “Een eerste selectie gebeurt op basis van het land van verzending”, verduidelijkt Pol. “Indië en China zijn hoog-risicolanden, maar ook de Zuid- en Centraal-Amerikaanse landen hebben geen goede reputatie. We zien bovendien dat een bepaald soort illegale geneesmiddelen steeds meer uit het voormalige Oostblok komt. Hormonen uit Polen, Slovakije en Bulgarije zijn dagelijkse kost.”

Geneesmiddelen per post zijn illegaal

Het geneesmiddelenagentschap heeft het werk van het team in 2006 veel gemakkelijker gemaakt. “Tot dan moesten we van elk verdacht poststuk een pv maken”, zegt Pol Meuleneire. “Dat was een titanenwerk. Door het kb van 2006 zijn alle geneesmiddelen die via de post worden verstuurd, in België illegaal want in ons land mag je alleen geneesmiddelen in een apotheek kopen. Alle in beslaggenomen middelen worden daarom één keer per maand samen in een pv opgenomen en de Algemene Farmaceutische Inspectie komt maandelijks die doos ophalen. Gaat het zichtbaar om namaak, dan verwittigen we ook het parket. Vinden we hormonen, dan is het de hormonencel van de federale politie die er zich verder over buigt.”

De ijzeren karren worden leeggemaakt. Pol, Anne en Bart openen niet élk pakje. Ze pikken er lukraak pakjes uit, al lijkt het alleen maar lukraak te zijn en zit er duidelijk een systeem in hun controle. “Door ervaring zijn een aantal pakjes verdacht. De bestemmeling springt eruit, de vorm van het pakje, de manier van inpakken... Soms herkennen we zelfs het verzendadres, ook al is die in Indië of China.” Een pakje uit Polen met bestemmeling in Wallonië trekt de aandacht van de controleurs. Ze halen het zonder aarzelen uit een hele stapel. Het zit vol ampullen met hormonen, de injectiespuiten er bij. “Mijnheer zal lang wachten op zijn spierversterkers”, stelt Pol vast en de enveloppe gaat in de doos voor de hormonencel van de federale politie. Mijnheer mag verwachten dat hij het binnenkort zal moeten uitleggen aan de politie.

Niemand weet wat erin zit

Soms ziet de inhoud van een pakje er verdacht uit, maar herkennen de speurders de inhoud niet. “Een tijd geleden vonden we een plastic flesje met een rode, ondefinieerbare substantie. We dachten dat het wel eens DMT (dimethyltryptamine) kon zijn, een nieuwe en erg gevaarlijke drug. We hadden het flesje op mijn bureau gezet in afwachting dat het Nationaal Instituut voor Criminalistiek en Criminologie het zou komen halen voor analyse. ’s Morgens kwamen we binnen en leek ons kantoor wel een bloedbad. De rode stof kleefde overal op: dossiers, muren, deuren, plafond... Het flesje was ’s nachts kennelijk ontploft...”

Het ene pakje na het andere, de ene enveloppe na de andere wordt vakkundig opengesneden. Houten verpakkingen worden opgewrikt en nadien met de hamer opnieuw netjes dicht geklopt. Hele pakjes vermageringspillen en honderden erectiestimulerende pillen en gels verhuizen in de doos met inbeslaggenomen goederen. “Je begrijpt niet wat de mensen bezielt om dit via internet te kopen”, schudt Pol het hoofd. “Niemand weet wat er in zit. Van sommige middelen weten we niet eens of ze effectief een werkzame molecule bevatten – zoals vele van die erectiestimulerende gels – maar als er al iets in zit, dan klopt de aangegeven hoeveelheid vaak van geen kanten.” De Chinese geneesmiddelen maken het er niet gemakkelijker op. Een bijsluiter in het Nederlands moet je niet verwachten. “Maar wij hebben lijsten met de meest courante verhandelde moleculen en ingrediënten in het Chinees mét vertaling. Collega Anne is een kei in het ontcijferen ervan.”

Namaak allerhande

De vangst is ‘mager’, zegt het team. Toch heeft het op een klein uur een twintigtal colli’s met illegale en nagemaakte geneesmiddelen en hormonen onderschept. De vangst nagemaakte Ugg’s-laarzen is veel groter. “Kerstmis komt eraan. Wij merken dan dat veel mensen via sites nagemaakte merkproducten in het buitenland aankopen. We zetten de laarzen nu opzij omdat de lokale douane ons dat heeft gevraagd. Zij voeren het onderzoek.”

Als het om namaakkledij gaat, concentreert het team zich vooral op de heel grote, georganiseerde verzendingen. Bij geneesmiddelen is dat anders. “Je kunt een namaak t-shirt niet vergelijken met een doosje namaak-antibiotica”, zegt Pol Meuleneire. “Zelfs in de geneesmiddelen zien wij een evolutie. Sinds de generieken opgang maken, krijgen ook wij veel meer te maken met generieken die worden gekopieerd. De grote merken hebben immers vaak een aantal controlesystemen ingebouwd. Namaak wordt daardoor veel herkenbaarder. Dat is anders met de generiek, waardoor het namaken van generieken voor de overtreder eigenlijk veel lonender is en de opsporing voor ons veel moeilijker.” Alsof hij erom heeft geroepen, wordt net op dat moment een pakje vol valse Viagrapillen opengemaakt. Een topper bij de illegale, via internet bestelde goederen. “Ze komen soms toe in grote potten”, lacht Pol Meuleneire. “Even aan het pakje schudden en je kunt al raden wat er in zit.”

Echte namaakgeneesmiddelen – die, zoals gezegd, alleen in transit ons land passeren – worden overgemaakt aan het parket en de producent van de brand wordt op de hoogte gesteld. “De relaties met de farma zijn uitstekend”, weet Pol. “De waardering voor wat wij doen is erg groot en dat doet goed. Ook in het buitenland is het GAD-team van Zaventem een begrip. Zo moet dat”, besluit hij.