Dr. Pedro Brugada: ‘Een vrouwenhart, dat is een ding apart’

De bekendste cardioloog van het land geeft de term pensioen een hoogst eigen invulling. Naast zijn werk als arts, verdiept hij zich in de nieuwste medische evoluties, schrijft boeken en ijvert voor algemene hartscreenings. “Vrouwen én mannen mogen zich met klachten niet laten afschepen!”

Met decennia internationale ervaring op de teller en een hartziekte die zijn naam draagt, is topdokter Pedro Brugada – die altijd het hart op de tong heeft – een fenomeen. Tal van beroepssporters en artiesten met hartklachten zijn kind aan huis bij hem, vroeger in het UZ Brussel, nu in zijn eigen medisch centrum in Aalst.

Het hart is heel je carrière lang al je passie. Hoe is dat gekomen?

Pedro Brugada: “Puur toeval. Als jongeman had ik de ambitie om kunstenaar of muzikant te worden, maar dat paste niet in het toekomstplaatje van mijn moeder. Mijn ouders hadden een boerderij in Banyoles (Catalonië) en wilden dat hun kinderen waarmaakten waartoe zij nooit de kans hadden gekregen. Zo belandde ik aan de universiteit en haalde tot mijn eigen verbazing topscores voor alle geneeskundevakken. Het interesseerde me zo hard dat studeren geen moeite kostte. Door die hoge punten is voor mij een nieuwe wereld opengegaan. Zo werd ik meteen geselecteerd om wetenschappelijk onderzoek te doen en mijn studies te combineren met werken in het ziekenhuis. Na mijn afstuderen heb ik een tijdje als huisarts gewerkt in de Pyreneeën, samen met mijn eerste vrouw, die eveneens huisarts was. Tot ik de vraag kreeg om terug te keren naar de universiteit om me te specialiseren. Bloedziekten was mijn eerste keuze, maar omdat ik te jong werd bevonden, belandde ik toevallig op cardiologie. Maar eerlijk, ik vind alles in geneeskunde razend interessant.”

De medische adviezen die we nu geven verschillen soms enorm van pakweg vijf jaar geleden. Pedro Brugada

Nieuwe medische inzichten dienen zich in een almaar hoger tempo aan. Vandaar ook een grondig herziene uitgave van je boek ‘Ons hart’?

Zeker. In die 45 jaar dat ik cardioloog ben, heb ik enorme revoluties meegemaakt, waardoor de adviezen die we nu geven soms compleet afwijken van pakweg vijf jaar terug. Denk maar aan zout, rode wijn of hartritmestoornissen, waar wetenschappelijke studies oudere visies van de kaart hebben geveegd. In mijn eerste boek stond nog ‘drink hooguit één of twee glazen’. Vandaag weten we dat elke druppel alcohol slecht is voor het hart omdat het kan leiden tot hoge bloeddruk, ritmestoornissen en zelfs de hartspier kan verzwakken. Daardoor ben ik enkele jaren terug volledig gestopt met alcohol.

Zout schrappen was vroeger de remedie bij hoge bloeddruk, maar ook dat kan overboord. In een nieuwe studie werd een overdosis zout toegediend aan mensen, waarna hun bloeddruk maar minimaal omhoog ging. Ook koffie heeft slechts een tijdelijk effect op de bloeddruk. Dat betekent niet dat je nu volop zout moet strooien, maar de gevoeligheid van je bloeddruk hiervoor is genetisch bepaald. En dankzij nieuwe medicatie kan hypertensie goed worden behandeld. Voor bijna alle ziekten zijn we de jongste jaren in een compleet nieuwe wereld terechtgekomen.

De grootste recente revolutie is de afslankpil, die niet alleen diabetes en obesitas aanpakt, maar ook hart- en vaatziekten.

Absoluut. Deze spuitjes kunnen zelfs bij mensen zonder diabetes de kans op hart- en vaatziekten aanzienlijk verminderen, evenals de kans op diabetes. Misschien kan je van een wondermiddel spreken, want in de VS wordt het middel binnenkort ook goedgekeurd voor de behandeling van drugs- en alcoholverslavingen. Het vertraagt de maaglediging, waardoor je langer een verzadigd gevoel behoudt. Daarnaast heeft het ook een stimulerend effect op de dopamineaanmaak in je hersenen. Die wordt opgedreven, waardoor de drang naar drugs en alcohol om datzelfde gevoel te krijgen wegvalt. Intussen zitten er een tiental nieuwe gelijkaardige producten in de pijplijn en die ‘oorlog’ zal worden gewonnen door wie het goedkoopst op de markt komt.

Je bent een groot pleitbezorger van preventieve hartscreenings, zoals dat al gebeurt voor verschillende kankers. Critici vinden dat je te veel wil onderzoeken en dit bovendien te veel valspositieve resultaten geeft.

Iedereen zou van bij de geboorte en vervolgens op geregelde tijdstippen een hartscreening moeten krijgen op 6, 12 of 14 jaar, enzovoort. Die momenten kan je koppelen aan een gesprek over gezondheidsinformatie en om de medische stamboom te overlopen. Zijn er ouders, grootouders, ooms, tantes met bepaalde hart- en vaatziekten in de familie? Dankzij de huidige techniek kunnen we veel sneller aangeboren en erfelijke hartafwijkingen opsporen en behandelen en bij mensen op latere leeftijd kunnen we vroegtijdig problemen detecteren en erger voorkomen.

De kritiek dat hartonderzoeken te veel valspositieven opleveren is overroepen. Kijk naar het bevolkingsonderzoek voor darmkanker. Bij 95% van de afwijkende stalen blijkt er na een coloscopie niets aan de hand. Dat aanvaardt iedereen, maar als ik pleit om hetzelfde te doen voor hartziekten, wordt gewaarschuwd voor valspositieven, terwijl die aantallen veel lager liggen. Ik ben er ook niet zo zeker van dat mensen het vreselijk vinden als bij hen een afwijking wordt vermoed, die ze nadien niet blijken te hebben. Meestal zijn ze vooral opgelucht en hebben ze nadien meer oog voor de signalen van hun lichaam.

Waarom werden vrouwen met hartproblemen tot voor kort niet serieus genomen? Was die kennis over het vrouwenhart dan niet aanwezig?

We hebben het vrouwenhart inderdaad lang verwaarloosd, maar dat gebeurde niet met kwade bedoelingen. Jarenlang werden vrouwen uitgesloten van medische studies om hen te beschermen. Omdat ze mogelijk zwanger konden zijn, wilden ethische commissies geen risico’s nemen, maar daardoor was alle kennis gebaseerd op mannen. Geregeld was er sprake van discriminatie, waarbij artsen vrouwen minder vaak de juiste behandeling gaven of hen zelfs afwimpelden met kalmeermiddelen of antidepressiva. Bovendien werden hartziekten vroeger vooral met mannen geassocieerd, maar ze zijn wel degelijk ook een vrouwenzaak! Ze zijn zelfs de voornaamste doodsoorzaak bij vrouwen in ons land.

Jarenlang werden vrouwen uitgesloten van medische studies om hen te beschermen. Pedro Brugada

Intussen weten we dat een haperend vrouwenhart heel andere klachten kan geven, zoals misselijkheid, kaak- of tandpijn, spijsverteringsproblemen of extreme vermoeidheid. Ik maakte dat zelf mee met mijn schoonmoeder, die met kaakklachten naar de tandarts trok, terwijl een hartprobleem opspeelde. Daarnaast ontdekten we dat er ook een aantal typisch vrouwelijke hartziekten bestaan, zoals het gebroken hartsyndroom na de menopauze of ritmestoornissen bij jongere vrouwen. Omdat zo lang geen onderzoek is gedaan, verwacht ik de komende jaren nog meer ontdekkingen over de werking van het vrouwenhart.

Kunnen vrouwen er vandaag eindelijk op rekenen dat hun arts deze klachten wel herkent?

Gemiddeld duurt het vijf jaar voor nieu- we inzichten algemeen verspreid raken onder cardiologen en vervolgens bij alle huisartsen. Ik vrees dat er vandaag nog steeds een deel vrouwenklachten miskend worden. Vandaar het belang om je goed te informeren over de symptomen van hartziekten. Heb je het gevoel dat er iets aan de hand is, laat je dan niet afschepen of ga voor een tweede opinie.

Sporten is gezond maar tegenwoordig lijkt het of iedereen minstens een berg moet op fietsen of een halve marathon moet afvinken.

Beweging is goed als je het gedoseerd en verstandig aanpakt. Zo’n sportuitdagingen gebeuren vooral voor de kick of het ego, maar de relatie tussen sport en een gezond hart is complexer dan ‘hoe meer, hoe beter’. Wie meedoet aan triatlons heeft niet noodzakelijk een hart dat beter in vorm is dan iemand die gewoon voldoende actief is. En er zijn nog misvattingen. Neem de mythe van de 10.000 stappen waarvan het effect nooit wetenschappelijk is aangetoond. Voor veel mensen is twee uur stappen niet haalbaar, maar gewoon minder zitten en geregeld wandelen is ook al heel wat. Trappen lopen zal ik evenmin adviseren en zelf neem ik ook de lift. Met één of twee verdiepingen boek je amper gezondheidswinst, terwijl je – zeker bij het afdalen – kans loopt om te struikelen, wat op latere leeftijd grote gevolgen kan hebben. Was je als kind sportief, dan heeft je lichaam een geheugen voor die bewegingen en spieren. Knoop je daar later opnieuw mee aan, dan zal je spiermassa snel hernemen. Als jongere was ik een fervent zwemmer. Als ik nu opnieuw even doortrain, moet ik andere kleren kopen omdat die spieren opnieuw aangroeien.

Er werd een hartziekte genoemd naar jou en je broer, tevens cardioloog. Hoe bijzonder is dat?

Dat is superbijzonder, want meestal gebeurt dat pas jaren na je dood. Wij hadden deze erfelijke hartritmestoornis een andere naam gegeven maar Japanse collega’s kwamen op dat idee. Eerst vond ik het wat raar om mijn eigen naam te noemen bij presentaties, maar intussen let ik er niet meer op. Deze ontdekking heeft het leven van heel wat jonge hartpatiënten veranderd, die nu worden geholpen met een defibrillator, maar ook ik heb er baat bij. Het heeft de poort opengezet naar meer erfelijkheidsonderzoek in de cardiologie waardoor meer mensen weten of ze zo’n hartafwijking hebben.

Al 30 jaar houdt dit syndroom je familie in de ban, ook je broers Josep en Ramon zijn cardioloog, net als je nichtje?

Mijn broers, die respectievelijk 6 en 14 jaar jonger zijn, heb ik zelf mee opgeleid tot cardioloog en de dochter van mijn zus is kindercardioloog. Door de drukke agenda’s en de afstand met Spanje tref ik mijn broers vandaag vooral op congressen en onze gesprekken gaan zeker niet alleen over het hart. Meestal maken we als broers stevig ruzie (lacht). Lastig voor hen is dat ik alle medische nieuws verslind en op de voet volg. Mijn ideeën evolueren soms sneller dan die van hen. Als ik bij een presentatie van hen iets opmerk dat niet meer up-to-date is, bel ik hen meteen op om te discussiëren. Ik blijf nog altijd een beetje hun leraar.”

Je bent ook al helemaal gebeten door artificiële intelligentie?

De ontwikkelingen die op ons afkomen zijn onvoorstelbaar. In de radiologie en op de spoed is de interpretatie via AI nu al even goed als die van de artsen. En op het vlak van empathie overtreft AI de dokters al. AI kent veel meer persoonlijke data van de patiënt en kan zo sneller antwoorden correct interpreteren. Ook in de cardiologie zie ik vooral voordelen. Zo kan AI minuscule veranderingen in een elektrocardiogram opmerken die ons ontglippen. De medische beroepen gaan niet verdwijnen, maar zullen vooral gaan naar wie deze technologie vlot kan gebruiken.

Ook de creativiteit van AI heb ik getest. Volgende maand trouwt mijn dochter. Ik heb AI gevraagd een romantische song te schrijven in de stijl van Barry White. In geen tijd rolde er een prachtig nummer over mijn scherm.