Zo geef je je kleinkinderen de leesmicrobe door
Ontlezen is het nieuwe modewoord. Kinderen – jong en al wat ouder – lezen niet meer, is een veel gehoorde klacht. Maar is dat wel zo? En hoe kan je er als grootouder voor zorgen dat ze weer gebeten worden door de leesmicrobe?
Elke keer als ik Pixie (11) en Miel (9) van school afhaal, storten ze zich bij thuiskomst op hun smartphone (Pixie) of laptop (Miel). En dus blijf ik zoeken naar methoden om hen in die opvang-uren weer zin te doen krijgen in lezen. Want dat vinden ze dood-en-doodsaai. “We moeten dat op school al genoeg doen.”
Mijn jongste poging is een quiz. Ze krijgen een time-out om een aantal pagina’s van een jeugdboek te lezen waarover ik acht vragen op papier heb gezet. Wie de meeste punten haalt, wordt beloond met een zak Napoleons. Miel moet 30 pagina’s lezen, want het is een boek met veel prentjes, Pixie 20, want geen prentjes. Miel gaat mistroostig op de grond liggen en doet alsof hij leest. Pixie trek naar haar kamer om te lezen. Miel haalt bij de quiz 1,5/8, Pixie 6,5/8.
Nooit dwangvoederen!
Ik moet duidelijk op zoek naar andere methoden, die quiz is veel te schools. Maar is de situatie wel zo erg, troost ik mezelf. Kinderen lezen toch nog? Al was het maar de teksten die ze te zien krijgen op social media als Instagram en SnapChat. “Toch mag je dat niet vergelijken met een boek of een stripverhaal”, benadrukt Berenice Noé, directrice van basisschool Klavertje Vier in Knesselare, waar ze al acht jaar bezig zijn om het leesplezier te stimuleren vanaf de eerste kleuterklas. “Helaas volstaan die korte teksten en filmpjes niet om een rijkere woordenschat te krijgen. Dat krijg je wel door boeken en strips te lezen. Wie als kind leest, zal later ook minder moeite hebben met vakken en cursussen die veel lectuur vereisen.”
Wat je vooral nooit mag doen, is het lezen door hun strot duwen.
Onderzoekers proberen cijfers op de negatieve trend te plakken. In een PISA-onderzoek uit 2020 – een internationaal onderzoeksprogramma naar de leesvaardigheid en de wiskundige en wetenschappelijke geletterdheid van 15-jarigen in Europa – geeft de helft van de jongeren in ons land aan dat ze enkel lezen als het moet. 41% van hen beschouwt lezen als tijdverlies. Daarbij zie je nauwelijks verschillen tussen Vlaamse en Franstalige jongeren.
“Wat je vooral nooit mag doen, is het lezen door hun strot duwen”, zeggen Julie Lamyns, Hanne Lefere en Kim Debruyne, leerkrachten op de al genoemde basisschool. “Je leert ook geen kind van broccoli houden door het te dwangvoederen.” Zij pakken het probleem aan onder het motto List – Lezen is tof. Elke schooldag, behalve op woensdag, start met een kwartier lezen, gecombineerd met voorlezen, van het eerste tot het zesde leerjaar. Een keer per maand brengt elke klas een bezoek aan de lokale bibliotheek, en dat al vanaf de tweede kleuterklas. Daarnaast hebben de juffen een waslijst aan activiteiten en spelletjes bedacht met lezen als vast onderdeel.
“Thuis moeten ouders uiteraard het goede voorbeeld geven”, bepleiten ze. “Ouders moeten laten zien dat ze zelf graag lezen door bijvoorbeeld ’s avonds thuis een gezellige leessfeer te creëren.”
Vijf tips die kunnen helpen
1 GEBRUIK SOCIAL MEDIA ALS STIMULANS
Jawel, social media kunnen een prima stimulans zijn om van online naar offline lezen te gaan. Zit je kleinkind vaak op TikTok, dan kan je het aansporen ook eens naar BookTok te gaan. Daar vind je filmpjes en chats waarin jongere en oudere kinderen vertellen over boeken die ze geweldig vinden. Zo ontstaan leuke leesgroepjes. Eén probleem: de voertaal is meestal Engels. Gelukkig biedt YouTube ook filmpjes aan van mensen die in onze landstalen op een enthousiaste manier hun lievelingsboeken (ook luisterboeken) aanprijzen aan kinderen, zoals ‘Juf Jannie’ in het Nederlands en ‘Jeannot se livre’ in het Frans.
Maakt je kleinkind graag zelf filmpjes met zijn/haar smartphone, stimuleer hem/haar dan om een miniverfilming te maken van een boek dat hij/zij leuk vindt. Ze kunnen er vriendjes bij betrekken, met jouw hulp een scenario schrijven, zich verkleden en vooral zelf filmen en dan posten op hun favoriete social-mediakanaal.
2 KIES BOEKEN MET EEN LINK NAAR BEKENDE SERIES OF FILMS
De meeste kinderen hebben vandaag favoriete series of films die ze bekijken op streamingplatformen, YouTube of andere internetkanalen. Sommige zijn gebaseerd op een boek, van andere is er een boekversie verschenen. Denk aan series of films als The Summer I Turned Pretty (Amazon Prime), Stranger Things (Netflix), The Twilight Saga (meerdere platformen), Big Little Lies (HBO), Harry Potter (elf films), Nachtwacht (Ketnet & VRT MAX) enz. Als je hen een boek cadeau doet of er een ontleent in de bibliotheek, zijn kinderen en adolescenten gemakkelijker tot lezen te bewegen als dat een directe link heeft met een favoriete serie of film. Google dus op ‘verfilmde boeken’ of ‘series in boekvorm’. Houdt je kleinkind van voetbalgames, dan kan je het proberen te verleiden met een boek over voetbalhelden (Messi!) of een jeugdboek waarin voetbal een grote rol speelt.
Collega Nicolas Evrard pakt het nog anders aan: niet van film naar boek, maar van boek naar film: “Als mijn dochters een dvd met een Harry Potter-film willen bekijken, zeg ik: prima, maar eerst moet je het boek lezen waarop de film gebaseerd is.”
3 ORGANISEER EEN LEESBINGO
Een tip van de eerder geciteerde leerkrachten: schrijf of teken op een A4-blad een aantal ongewone leesopdrachtjes van elk 10 minuten. Zoals, lees op een spannende plek – de wachtruimte van een politiekantoor bijvoorbeeld -, lees nadat je je verkleed hebt als een van de personages uit het boek, lees met een zaklamp onder je deken, lees met oortjes en muziek aan, vertel een verhaal uit het boek aan je beste vriend(in), maak een foto als je aan het lezen bent en post die op Instagram of SnapChat enz. Brengt je kleinkind alle opdrachten tot een goed einde, dan krijgt het een cadeautje
4 DOE MEE AAN OPENBARE LEESEVENEMENTEN
Kijk wanneer de lokale bibliotheek activiteiten voor kinderen en adolescenten organiseert naar aanleiding van bijvoorbeeld de jaarlijkse Voorleesweek (november), de Jeugdboekenweek (voorjaar) of een lokale boekenbeurs. Hopelijk zit daar een activiteit tussen die je kleinkinderen niet saai vinden. Zoals in een kinderleesjury zetelen bijvoorbeeld. Of, wie weet, komt koningin Mathilde voorlezen.
5 ZEG NIET NEE TEGEN STRIPS
Fantasy en sciencefiction vinden veel kinderen cool, want dat zijn vaak de genres van hun favoriete series. De tijd dat we stripverhalen geen volwaardige lectuur vonden, is ook al lang voorbij. Neem je kleinkinderen dus gerust mee naar een goede stripwinkel of de stripafdeling van de bibliotheek. Zoek titels die hun interesse wegdragen, zoals een stripverhaal over voetbal of over tieners die verliefd worden. “Het is ook niet erg als kinderen telkens opnieuw hetzelfde boek of stripverhaal willen lezen”, benadrukt een van de leerkrachten. “Zo krijg je een goed idee van wat je kleinkind graag leest.”
Voorlezen of samen lezen?
De leerkrachten van basisschool Klavertje Vier lezen ook nog voor aan de kinderen van het vijfde en zesde leerjaar die al goed kunnen lezen. “Ook grootouders kunnen dat perfect doen”, vinden ze. “Of nog beter: jullie kunnen samen lezen. Je kan bijvoorbeeld afwisselend één pagina voorlezen en een volgende pagina door je kleinkind laten lezen.”
Als je daarvoor een grappig of bijzonder verhaal kiest, bewijs je in de praktijk dat lezen tof is. “Beëindig de voorleessessie waar kan op een spannend moment en zeg dan: morgen lezen we verder”, luidt het advies Philip Maes, co-auteur van o.a. de hoorspelen van Het Geluidshuis. “Je kan verder je eigen fantasie aan het verhaal toevoegen of de namen van personages vervangen door namen van familieleden. Je kan ook een verhaal kiezen over een thema waarover je kleinkind moeilijk praat. Misschien is je kleindochter een beetje onzeker omdat ze een brilletje moet dragen of gepest wordt op school. Een verhaal over dit thema kan een aanleiding worden om erover te praten in een veilige omgeving, namelijk op de sofa bij oma of opa.”