Sterfhuisclausule plechtig begraven?

De fiscus heeft recent beslist dat er toch successierechten moeten worden betaald als in het huwelijkscontract een sterfhuisclausule ingebouwd zit. Hoe zit dat precies, en welke alternatieven bestaan er?

Bent u gehuwd onder een stelsel van gemeenschap van goederen en hebt u kinderen, dan erft de langstlevende partner de helft van de huwgemeenschap in vruchtgebruik (van de andere helft is hij/zij zelf eigenaar) en betaalt daar successierechten op. Wilt u dat de langstlevende méér krijgt (bijvoorbeeld de volledige huwgemeenschap in volle eigendom), dan kunt u in een huwelijkscontract een ‘langst-leeft-al-heeft’-clausule of beter nog een ‘keuzebeding’ inlassen. Op wat de overlevende méér krijgt betaalt hij/zij opnieuw successierechten.

Een sterfhuisclausule

Als het zo goed als vaststaat wie er eerst zal overlijden, omdat één van de huwelijkspartners terminaal ziek is, dan kon men tot op heden successierechten vermijden door nog snel een zogenaamde ‘sterfhuisclausule’ in te lassen in het huwelijkscontract. Het typische aan deze clausule bestaat er in dat men de hele huwelijksgemeenschap in volle eigendom toewijst aan een welbepaalde, met naam en toenaam in het contract genoemde, partner (de gezonde partner). Raar maar waar, in zo’n geval hoefde de langstlevende partner geen successierechten te betalen op de gemeenschapsgoederen die hem/haar werden toebedeeld. Het resultaat was dus hetzelfde als bij een keuzebeding, maar wel véél goedkoper.

Met akkoord van de fiscus...

De fiscus aanvaardde dat er in zo’n geval geen successierechten hoefden betaald te worden. Er bestonden bovendien verschillende publiek gemaakte administratieve beslissingen waarin de belastingvrijdom van de sterfhuisclausule formeel bevestigd werd.

... en van het Hof van Cassatie

Eind december 2010 stelde het Hof van Cassatie dat wanneer de zieke partner eerst eigen goederen in de huwelijksgemeenschap had ingebracht en vervolgens de aldus ‘opgeblazen’ huwelijksgemeenschap bij zijn overlijden volledig toewees aan zijn gezonde partner, er ook in dat geval geen successierecht diende betaald te worden.

De fiscus bedenkt zich

Afgelopen zomer besliste de fiscale administratie plots om op de sterfhuisclausules toch successierechten te heffen (fiscale beslissing van 15 juli 2011). Deze ommezwaai kwam heel onverwacht. Bovendien werden er interne instructies uitgevaardigd om zelfs alle vóór 15 juli 2011 opengevallen erfenissen met sterfhuisclausule ook te belasten en tot twee jaar in de tijd terug te gaan. Dit laatste lijkt, althans op grond van de meest recente geruchten, inmiddels bijgestuurd te zijn en naar verluidt zou men ondertussen beslist hebben om enkel nog de nieuwe erfenissen met sterfhuisclausule vanaf 28 juli 2011 te belasten. Een formeel bekendgemaakte beslissing hierover bestaat evenwel nog niet.

Niet akkoord? Dit kunt u doen

Als u nu nog een sterfhuisclausule inschrijft in uw huwelijkscontract dan zal de fiscus onverbiddelijk successierechten heffen.

Bent u het daarmee niet eens dan zult u naar de rechtbank moeten stappen om gelijk te krijgen. Veel advocaten en belastingconsulenten verwachten dat de rechtspraak brandhout zal maken van het nieuwe standpunt van de fiscus, mede gelet op het cassatiearrest van december 2010, maar zekerheid heeft u niet.

U kunt ook opteren voor het alternatief van de ‘last minute’ schenking voor roerende goederen. Tussen echtgenoten is het tarief 3%, wat nog meevalt. Let op, dit kan enkel voor eigen goederen, niet voor goederen van de gemeenschap.

Eric Spruyt, notaris, docent K.U. Leuven en HUB