Wandelen in de Westhoek: van slagveld tot wijnveld, een route die je raakt

Dankzij het nieuwe wandelnetwerk Ieperboog Oost (her)ontdek je rond Ieper een landschap waar de geschiedenis diepe sporen heeft nagelaten. De herinnering aan de oorlog duikt er op in de wijngaarden, de bossen en zelfs de eetborden…

Toen we aan tafel gingen in Resto Merlijn, dachten we vooral te schrijven over de lokale wijn. Dit gastronomische restaurant vlak bij het Reutelbos ten oosten van Ieper werd onlangs door de Gault&Millau-gids bekroond met de titel van ‘beste wijnkaart van het jaar voor Belgische wijn’. “We zetten de flessen op onze kaart niet alleen in de kijker omdat ze Belgisch zijn, maar omdat ze echt aandacht verdienen”, benadrukt Carine Hoedt, de bazin én de sommelier van deze zaak, terwijl ze ons glas vult met een goudgele wijn die op amper enkele kilometers van hier verbouwd werd.

De mooiste route van de Benelux

Terwijl de subtiele drank onze smaakpapillen streelt, blijven we ook van het landschap genieten. Onder de lentezon ziet het er immers heel verleidelijk uit. Het terras kijkt uit op een kleine wijngaard en op een boerenlandschap uit een prentkaart. Alleen: in het midden van het plaatje valt een wat ongewoon detail op. Beneden aan het restaurant wappert een vreemde en eerder lelijke vlag met bruine, rode en groene stroken. Wanneer we uitleg vragen aan Carine Hoedt, tuurt ze in de verte. “Tja, die vlag… Het is die van een Brits regiment ter ere van Clement Robertson, een jonge officier die hier in 1917 sneuvelde. De kleuren staan voor de modder, het bloed en … het platteland van de Westhoek.”

Onder deze drie kleurstroken schuilt een diepe betekenis. Ze vertellen dat de aarde hier op een dag werd opengescheurd en verzadigd met bloed, kraters en staal. Hoe idyllisch het platteland hier ook mag zijn, je kunt nooit in de Westhoek wandelen zonder op de spoken uit het verleden te botsen. Of je nu al dan niet van dat herinneringstoerisme houdt, je kunt je er hier onmogelijk van afsluiten. Daarvoor is de sfeer op elke plek er te letterlijk van doordrongen.

Het wandelnetwerk Ieperboog Oost doorkruist de streek sinds vorig jaar. Het volgt zowat het tracé van het vroegere niemandsland tussen Langemark en Komen via Passendale en Bellewaerde en zorgt voor een redelijk unieke ervaring. Niet voor niets werd het verkozen tot mooiste wandelroute van de Benelux voor het jaar 2025. Onderweg volgen monumenten, bunkers, herinneringszuilen en ringen van gevlochten klaproosjes elkaar op, de laatstgenoemde achtergelaten door Angelsaksische bezoekers op bedevaart. Het heeft bijna iets onwezenlijks om voorbij al deze herinneringsplekken te wandelen tussen een weelderig groeiende en bloeiende natuur. En toch ook weer niet: op al die plekken heerst nu een sfeer van rust en bezinning zonder gevoelens van onbehagen of vals sentiment. En voor wandelaars zorgen die kleine haltes ervoor dat de tocht nooit eentonig wordt.

“Ik ben oké, mama!”

In het kasteeldomein van Zonnebeke wachten het Passchendaele Museum 1917 en de Memorial Gardens. “Dat zijn kleine tuintjes in de vorm van een klaproos. Elk tuintje is gewijd aan een land dat aan de veldslag heeft deelgenomen”, vertelt Jean-Pierre Huyghebaert, die hier geregeld schoolklassen rondleidt. “Achter zijn rode reling is ieder tuintje gevuld met planten, symbolen en typische materialen van elk land: eucalyptus uit Australië, Maori-handwerk uit Nieuw-Zeeland …” Grootsprakerige monumenten maken hier plaats voor subtiele poëzie.

Uiteraard staat de streek bekend om enkele grote oorlogskerkhoven. Tyne Cot is zelfs het grootste op het Europese vasteland voor soldaten uit het Commonwealth – en dit van alle oorlogen samen. Maar wie hier wandelt, komt nu en dan langs veel kleinere, bijna intieme begraafplaatsen die daarom niet minder indrukwekkend zijn. Verscholen tussen de bomen van het Polygoonbos ligt een soldatenkerkhof met een kleine honderd witte zuiltjes waaronder vooral Australiërs en Nieuw-Zeelanders begraven liggen. “De graven van de Commonwealth hebben iets bijzonders. De familie kon betalen om een kleine persoonlijke inscriptie op het zuiltje toe te voegen”, legt Jean-Pierre Huyghebaert uit. “Hier is er eentje dat ik persoonlijk heel ontroerend vind: een citaat uit een brief die de soldaat misschien net voor hij sneuvelde geschreven heeft”. Eén simpel zinnetje: “I’m allright, mama!” (Ik ben oké, mama!)

“Niet vergeefs …”

Het zinnetje speelt nog lang in ons hoofd, terwijl we het gehucht Kruiseke naderen niet ver van de taalgrens en het stadje Komen. Op de landerijen zelf zijn de littekens van de oorlog verdwenen. In hun plaats groeien nu wijnstokken op de zacht glooiende gronden. “Eerst kweekten we hier bloemen”, getuigt Patricia Lenoir, die hier samen met haar man gestart is met het wijndomein Ravenstein. “In 2017 zijn we begonnen met het aanplanten van wijnstokken. Wijn verbouwen is een heel ander vak. Het vergt zeker niet minder werk, maar door de proeverijen en de rondleidingen hebben we veel meer contact met het publiek.” Zopas is het echtpaar zelfs gestart met een multimediawandeling door de wijngaard. Met de hulp van QR-codes vertellen korte videofilmpjes de techniek van het wijn maken en de geschiedenis van de plek.

“Zo kunnen wandelaars allerlei informatie krijgen ook als we gesloten zijn.” Dat is bij ons bezoek gelukkig niet het geval en zo kunnen we onze wandeltocht afsluiten met een proeverij (wat hebben we toch een lastig beroep!). We drinken een op hout gelagerde chardonnay die door Gault & Millau vorig jaar bekroond werd met een Belgian Wine Award.

Terwijl we genieten van het aroma van tropisch fruit en citrusvruchten, denken we onvermijdelijk terug aan de woorden van Carine Hoedt van restaurant Merlijn. Ook zij maakt wijn op haar miniwijngaard. Een klein aantal flessen draagt de naam Victory ter herinnering aan Clement Robertson. “Telkens wanneer we een kwaliteitsvol streekproduct zelf maken of in de kijker zetten, is dat onze manier om aan al degenen die hier gesneuveld zijn, te zeggen dat ze niet vergeefs gestorven zijn….” Hun hel is een klein paradijs geworden en wellicht is dat het allermooiste eerbewijs.

Info: toerismewesthoek.be, wijndomein-ravenstein.be