Slechte karakters? Zo pakt u ze aan!

Sommige mensen stimuleren ons, andere lijken de energie uit ons weg te zuigen. Al onze levenslust verdwijnt zodra zij in onze buurt verschijnen. Om dergelijke slechte karakters aan te pakken, moeten we vooral onze eigen grenzen leren kennen en aan ons zelfvertrouwen werken. En waarom zouden we niet beslissen, nog uitsluitend om te gaan met mensen die het goed met ons menen?

Wellicht kent u er ook enkele: mensen die er telkens opnieuw in slagen u ongemakkelijk te maken. Ze zijn egocentrisch, gunnen u geen ruimte of zijn gewoon gemeen. Ze stelen uw tijd, uw energie en uw levensvreugde. Ze wekken een mengelmoes van emoties bij u op, een cocktail van woede, frustratie, schuld en onmacht. “Mijn schoonzus is een echte feeks”, vertelt Josee. “Ze doet haar mond alleen open om mensen af te breken of te bekritiseren. Waar je ook over praat, of over wie, ze ziet altijd de fouten, nooit het positieve. Eerst deed het mij niets, maar hoe meer mensen ze met haar sarcasme kwetste, hoe meer ik ze ging mijden. Ik kom nu al tien jaar niet meer bij mijn broer, haar man, over de vloer. En als ik haar echt niet kan ontwijken, blijf ik zoveel mogelijk uit haar schootsveld!”

Ze vergiftigen ons bestaan

Een toxische relatie. Zo bestempelt psychotherapeute Lilian Glass onze bijzondere band met mensen die slecht zijn voor ons lichamelijke en geestelijke welzijn. Dat kan een collega zijn, een buur, een familielid, een partner, een vriend, een klant... Waarom is een relatie toxisch? Omdat mensen die ons kwaad doen ons leven letterlijk kunnen vergiftigen! Tussen twee haakjes, iemand kan een rotte appel zijn voor bepaalde mensen maar niet voor andere. En ook al horen we het niet graag, soms kunnen we zelf schadelijk zijn (jawel!) voor mensen om ons heen, door hen met onze woorden of gedrag te kwetsen.

Geeft uw vader of moeder u altijd het gevoel dat u tekortschiet tegenover zijn of haar verwachtingen? Voelt u zich regelmatig vernederd door een autoritaire baas of door een echtgenoot die altijd zit te vitten op uw gebreken? Zeurt een opdringerige vriendin aan een stuk door over zichzelf, haar leven en tegenslagen, terwijl ze niet de minste belangstelling heeft voor uw wel en wee? Maakt een buur u het leven zuur met roddels en praatjes, ook over u? Als u op een van deze vragen positief antwoordt, hebt u minstens een keer in uw leven met een rotte appel te maken gehad. Dat is trouwens normaal, want vroeg of laat kruisen we allemaal het pad van iemand die er een hobby van maakt ons te kwetsen, uit te lachen of te manipuleren.

Een mooi begin

Hoe herkent u een toxische persoonlijkheid? Soms is dat heel gemakkelijk – bepaalde types, zoals de chagrijnige buurvrouw, herken je van ver! – maar soms valt het niet mee. Subtiele, manipulerende, opdringerige rotte appels worden vaak slechts geleidelijk aan ontmaskerd, want het kan jaren duren voor we begrijpen waarom we hun gezelschap niet echt waarderen. Bovendien beginnen dergelijke relaties vaak met aantrekkingskracht en verleiding. “Mijn man heeft hemel en aarde bewogen om mij te verleiden”, herinnert Sylvie zich. “Hij was charmant, altijd attent... Pas toen we getrouwd waren ontdekte ik dat hij verschrikkelijke woedebuien kreeg, meestal om kleinigheden. Ik was elke keer kapot van zijn explosies van geweld, ook al omdat hij er niet voor terugschrok om in het openbaar tegen mij te keer te gaan. Tussen die aanvallen door werd hij weer de elegante, vriendelijke man op wie ik verliefd was geworden. Daardoor heeft het vijftien jaar geduurd voor ik onder ogen wilde zien dat hij mij langzaam sloopte.”

“Uit de vele getuigenissen die ik heb gehoord, heb ik geleerd dat er werkelijk mensen bestaan die schadelijk zijn voor de mentale, affectieve en lichamelijke gezondheid van anderen”, bevestigt therapeute Lilian Glass. “Ik heb mensen gezien die als gevolg van een vernietigende huwelijksrelatie vel over been waren. Of mensen die met een bloedende maagzweer naar het ziekenhuis moesten, geterroriseerd door een vijandige baas.”

Vluchten of praten?

Kwaadwillige mensen gebruiken allerlei wapens om hun prooi aan te pakken: opdringerigheid, dominantie, minachting, beschimping, kwaadsprekerij, intimidatie en affectieve chantage zijn er slechts enkele voorbeelden van. Ze doen dat trouwens niet altijd bewust: “Sommige mensen kunnen alleen contact maken met anderen door te spotten of gemeen te doen”, zegt Christiane Rassaert, een psychotherapeute die gespecialiseerd is in affectieve afhankelijkheid. “Misschien was dat voor hen de enige manier om als kind aandacht te krijgen van hun ouders... Als we blijven omgaan met iemand die ons kwaad doet, als we dingen slikken en onze eigen waarden en behoeften ontkennen, zitten we volop in een toxische relatie.”

Verkeert u in dat geval? Dan vraagt u zich misschien af hoe u uit een dergelijke ongezonde verhouding kunt ontsnappen. “Veel psychologen raden aan het blad om te slaan en elk contact met de rotte appel te verbreken, om weer mentaal gezond te worden en verder te kunnen gaan”, stelt Lilian Glass vast. “Dat kan voor een heleboel mensen een efficiënte aanpak zijn, maar toch niet voor iedereen. Er bestaan nog andere manieren om te reageren.”

Snel de straat oversteken wanneer die hatelijke buurvrouw om de hoek verschijnt, is inderdaad veel makkelijker dan definitief breken met een vader, een echtgenote of een lastige klant. Als we de knoop niet willen doorhakken, moeten we proberen onze kwetsbaarheid te beperken door ons psychologisch te pantseren.

Luister naar uw innerlijke stem

“Om aan toxische relaties te ontsnappen, moet je eerst en vooral nadenken over je eigen waarden, je overtuigingen en je behoeften. Dat zijn allemaal dingen die je hebt opzijgezet en die je nu moet terugvinden”, benadrukt Christiane Rassaert. “Sommige mensen slagen er niet in respect af te dwingen, omdat ze hun eigen grenzen niet kennen. Je moet ook aan je zelfvertrouwen werken. Je moet een beter zelfbeeld krijgen, zodat je er zelf optimaal van overtuigd bent dat je een waardevolle mens bent en respect verdient. Ten slotte moet je koste wat het kost leren nee te zeggen. Wie dat niet kan, loopt altijd het gevaar zich te laten meeslepen door een rotte appel. Het kan overigens ook nuttig zijn om de schadelijke persoon te helpen inzicht te krijgen in zijn gedrag.”

Twijfelt u toch nog aan de bedoelingen van iemand in uw omgeving? Denk er dan aan dat de intuïtie, dat zesde zintuig van u dat zo vaak onderschat wordt, dikwijls een betrouwbare indicator is van wat u echt voelt. “Heel vaak voelen we instinctief aan van wie we mogen houden en wie we niet kunnen verdragen”, zegt Lilian Glass. “Door in het sociale leven vaker naar die innerlijke stem te luisteren, worden we ons overigens ook beter bewust van onze eigen antipathieën. Zodra je met zekerheid kunt zeggen: Ik heb een hekel aan kwaadsprekers, aan mopperpotten en aan egoïsten ben je op het goede pad.”

Als dat geen perfect voornemen is om het jaar 2006 op een positieve manier te beginnen! n

Karima Amrous