Vaginisme overwinnen
Bij vaginisme trekken de bekkenbodemspieren ongewild krachtig samen waardoor de vagina zich hermetisch sluit en penetratie onmogelijk wordt. Ongeveer 4% van de vrouwen krijgt er ooit mee te maken, maar met de juiste behandeling kan dit op elke leeftijd worden overwonnen.
“Die onbewuste lichaamsreflex maakt dat sommige vrouwen zelfs geen tampon of vinger kunnen inbrengen, terwijl bij anderen vooral een gynaecologisch onderzoek of penetratieseks onmogelijk wordt”, beschrijft Lotte Loones, seksuoloog en bekkenbodemkinesitherapeut, en al jaren gespecialiseerd in het behandelen van vrouwen met seksuele pijn.
Psychologisch en lichamelijk
Vaginisme kan zich op elke leeftijd manifesteren. Soms was die spanning er al vanaf de eerste poging tot penetratie (primair), in andere gevallen ontwikkelt ze zich later na bepaalde ervaringen (secundair). Psychologische, lichamelijke of psychosomatische fenomenen kunnen aan de basis liggen. “Zoals angst voor pijn, negatieve seksuele ervaringen, trauma’s zoals misbruik, maar net zo goed zie ik vrouwen zonder zwaar psychologisch verleden. Geregeld hoor ik verhalen van vrouwen bij wie de eerste penetratie een erg pijnlijke ervaring was, waardoor ze zich de volgende keer uit angst al opspanden. Na verloop van tijd kan dit uitmonden in een vaginistische reflex, waardoor ze niet meer in staat zijn om hun bekkenbodemspieren te ontspannen, met een vicieuze cirkel van angst, pijn en nog meer spanning tot gevolg. Terwijl ze wel willen vrijen. Het is een grote misvatting dat vrouwen met vaginisme geen zin hebben in seks! Het is voor hen gewoon fysiek onmogelijk.”
Voor de therapie van start gaat, is het belangrijk dat een gynaecoloog eventuele medische oorzaken uitsluit, zoals o.a. een vaginale infectie, anatomische afwijking, endometriose, vaginaal letsel, littekenvorming. Meestal gaat het om een multidisciplinaire behandeling waarbij de arts, de seksuoloog en de bekkenbodemtherapeut samen de vrouw begeleiden, zowel psychologisch als fysiek.
In het verleden
De eerste beschrijving van vaginis-me dateert uit de 16de eeuw, maar pas in 1861 plakt de controversiële Amerikaanse gynaecoloog James Marion Sims er een naam op. “Hij diagnosticeerde het als een medisch mankement en experimenteerde met onverdoofde operaties op zwarte vrouwen hij wie hij inci- sies maakte in de bekkenbodemspieren. In diezelfde periode hadden Franse artsen meer aandacht voor de psychologische benadering, waarbij een grote verantwoordelijkheid bij de man werd gelegd. Begin 20ste eeuw werd vaginisme, onder invloed van Freud, aan de neurotische of gestoorde persoon-lijkheid van de vrouw toegeschreven. Die opvattingen hielden stand tot de jaren 1960”, zegt historica Antje Van Kerckhove (KU Leuven), die onderzoek doet naar vaginisme.
In de jaren 1970 brachten de bekende Amerikaanse seksuologen Masters en Johnson een andere kijk op vaginisme en vonden moderne behandelmethoden ingang. Er was meer aandacht voor seksuele educatie en de overtuiging groeide dat seksuele pijn en vaginisme kunnen worden verholpen.
Fantoomtherapie
“Het lichamelijke luik is eenvoudig en leert vrouwen om de controle te herwinnen over hun bekkenbodemspieren. Via fantoomtherapie worden eerst kleine staafjes vaginaal ingebracht. Dat gebeurt volledig op hun eigen tempo. Stap voor stap neemt de diameter en lengte van de staafjes toe, worden vervolgens één en daarna twee vingers in de vagina ingebracht. Aan de hand van deze oefeningen slagen vrouwen erin om de ongewenste spierreflex op te heffen en groeit het vertrouwen dat penetratie door een andere persoon mogelijk is zonder pijn of spasme. Dat kan verder worden aangevuld met elektrostimulatie en biofeedback voor extra relaxatie. Na een zevental sessies levert dat meestal al succes op. En dat reikt verder dan het louter fysieke aspect. Door in therapie te gaan, praten veel vrouwen pas voor het eerst over dit probleem. Sommigen liepen jarenlang rond met een onterecht schaamte- of schuldgevoel of ze voelden zich zelfs abnormaal.”
Aan het einde van dit onderdeel, neemt de seksuoloog het over en begeleidt de vrouwen verder bij hun seksuele beleving. “Veelal is een bevredigender seksleven immers het motief om hun vaginisme aan te pakken. Op basis van hun wensen bekijken we hoe ze dat concreet kunnen verbeteren. Dat kan gaan om opnieuw penetratieseks mogelijk te maken, maar ook andere vormen van intimiteit zijn zeker even waardevol. In deze tweede fase volgen koppels meestal samen de therapie.”
Langdurig vaginisme
Ook wie al jarenlang met vaginisme kampt, kan het tij nog keren. “Ik merk zelfs dat koppels die pas na lange tijd de stap naar hulp zetten, helemaal openbloeien. Via kleine stappen die de intimiteit bevorderen en door erover te praten, zie ik oudere koppels naar elkaar toegroeien”, klinkt het bemoedigend. “Sommigen verzuchten dat ze eerder met de therapie hadden moeten starten, maar dat klopt niet altijd. De timing telt ook en mogelijk waren ze er voordien gewoon nog niet klaar voor.”
Getuigen gezocht
Onderzoekster Antje van Kerckhove is op zoek naar vrouwen die anoniem willen getuigen over hun persoonlijke ervaringen met vaginisme en seksuele pijn. Als historica verricht zij een baanbrekende studie naar de geschiedenis ervan in ons land sinds de jaren 1950.
Heb je vragen over het onderzoek of wil jij eraan meewerken door je persoonlijke verhaal te delen, neem dan contact op via mail: antje.vankerckhove@kuleuven.be of gsm: +32 492 31 91 76.