5 vragen over de ziekte van Lyme

De kans op een ongewenste ontmoeting met een bloeddorstige teek is het grootst tussen april en oktober. Maar dat wil niet zeggen dat je ook automatisch besmet raakt en de ziekte van Lyme krijgt.

1 Hoe raak je besmet met de bacterie die Lyme veroorzaakt?

Je kan de ziekte van Lyme enkel oplopen door een beet van een teek die besmet is met de Borrelia burgdorferi-bacterie. Een overdracht van mens op mens zit er dus niet in. In ons land is naar schatting zo’n 10% van de teken drager van deze bacterie. Maar zelfs na een beet van zo’n besmette teek bedraagt de kans dat je effectief de ziekte van Lyme oploopt slechts 1% tot 5%.

De besmetting treedt ook niet meteen op omdat een teek zich op jou laat vallen. Het diertje doet er uren over om zich te voeden en kruipt daarom liefst naar goed verborgen lichaamsplekken zoals de lies, de bilnaad, de oksel. Eerst spuit het beestje via zijn speeksel een verdovend middel op je huid waardoor je geen prik gewaarwordt. Vervolgens boort hij zich een weg door de huid en heeft hij uren nodig om zijn bloedmaaltijd te nuttigen en de bacterie over te dragen. Als je de teek binnen de 12 tot 24 uur weghaalt, is de kans op besmetting dan ook erg klein. Wie zich na elke wandeling grondig op teken controleert, is er met andere woorden tijdig bij.

2 Welke symptomen wijzen op de ziekte van Lyme? En treden die altijd op?

Een typisch symptoom is de grote rode kring op de huid rond de plek van de beet, de erythema migrans, die geleidelijk uitbreidt. Die kring is 5 tot 15 cm groot en rood, terwijl het midden van de cirkel lichter van kleur is. De kring geeft geen pijn en kan tussen twee en 30 dagen na de beet optreden. Andere mogelijke klachten zijn roodheid van de huid, spier- of hoofdpijn en vermoeidheid. Stel je deze symptomen vast na een tekenbeet, ga dan meteen naar de dokter.

Maar lang niet elke besmetting geeft symptomen. En er zijn ook heel wat gevallen waar de infectie spontaan overgaat. Heel wat boswachters vandaag raakten bijvoorbeeld ooit besmet met Borrelia zonder dat ze ooit ziek werden.

3 Wanneer is een behandeling nodig?

Als er sprake is van typische klachten, dan is de drempel laag om een antibioticabehandeling te starten en te voorkomen dat de bacterie zich naar de rest van je lichaam verspreidt. De Borrelia-bacterie is erg gevoelig voor antibiotica. Van resistentie is hier absoluut geen sprake. Hoe sneller de behandeling wordt opgestart, hoe efficiënter. Na een kuur ben je ook echt genezen, maar niet immuun voor herbesmetting.

Zonder behandeling kan de Borrelia-bacterie andere delen van het lichaam aantasten en kan de ziekte van Lyme evolueren naar een verder gevorderd stadium. Dat gaat vaak gepaard met meer ernstige verschijnselen zoals gewrichtsontsteking (artritis), aantasting van het centrale zenuwstelsel, hersenontsteking of hartgeleidingsstoornissen. Deze symptomen worden niet altijd meteen herkend en gelinkt aan de ziekte van Lyme. Maar ook in deze fase is behandeling en genezing mogelijk via antibiotica. Er bestaan vandaag screeningstesten om Borrelia in het bloed op te sporen, maar die geven heel veel vals positieve resultaten en moeten dus steeds worden gecheckt via een meer specifieke bevestigingstest. De interpretatie daarvan is niet altijd eenvoudig.

4 Bestaat er zoiets als chronische Lyme of post-Lyme syndroom? En is er een link met het chronisch vermoeidheidssyndroom?

De link met chronisch vermoedsheidssyndroom (CVS) is een hardnekkig commercieel verhaal dat elke wetenschappelijke basis mist. Het vindt zijn oorsprong in het Amerikaanse stadje Lyme, waar in de jaren ’70 een groep kinderen en volwassenen kampte met aanhoudende klachten, zoals vermoeidheid, spierpijn enz., waarvoor geen medische oorzaak kon worden gevonden. Pas na jaren zoeken kwam men er achter dat deze mensen herhaaldelijk besmet waren geraakt met de Borrelia-bacterie, die toen voor het eerst is geïdentificeerd. Na een behandeling met antibiotica herstelden deze patiënten.

In diezelfde periode maakte ook CVS opgang. En dus werd door een aantal artsen de foute link gelegd tussen CVS-symptomen en de Borrelia-bacterie. Zij speelden daarbij handig in op de zoektocht van mensen met aanhoudende klachten, voor wie de geneeskunde niet meteen een oplossing vond. Op basis van nietgevalideerde testen toonden ze zogezegde Borrelia-besmettingen aan en werden er langdurige en peperdure antibioticabehandelingen opgestart.

Wetenschappelijk onderzoek waarbij een groep patiënten een placebo kreeg toegediend en een andere groep antibiotica, heeft intussen echter aangetoond dat deze behandelingen enkel voor een tijdelijk placebo-effect zorgden. Anderzijds zijn lange antibioticakuren wel degelijk gevaarlijk voor de gezondheid.

Toch zijn er mensen die ook na een Lyme-besmetting en een antibioticabehandeling met ernstige klachten blijven kampen. Dat heeft volgens het WIV (Wetenschappelijk Instituut Volksgezondheid) vermoedelijk meer te maken met de schade die de infectie heeft aangericht aan de weefsels en de immuniteit, dan met het voortbestaan van de bacterie zelf.

5 Kunnen teken bij ons nog meer ziekten verspreiden?

In ons land kunnen teken ook anaplasmose overbrengen, wat griepsymptomen geeft en eveneens met antibiotica kan worden behandeld. In heel wat landen in Oost- en Noord-Europa circuleren er dan weer teken die tekenencefalitis verspreiden. Dat virus kan in het ergste geval voor een ontsteking van het hersenvlies of hersenweefsel zorgen. Meestal is de ziekte eerder mild en geeft ze vooral griepsymptomen. Tegen het virus bestaat wel een efficiënt vaccin.

In heel wat gebieden rond de Middellandse Zee is het uitkijken voor teken die drager zijn van babesiosis of van fièvre bouttoneuse. Babesiosis wordt veroorzaakt door de Babesia-parasiet en kan dezelfde symptomen geven als malaria. Fièvre bouttoneuse wordt dan weer gekenmerkt door een klein zweertje en een rode plek rond de beet en kan klachten geven zoals hoofd-, spier- en gewrichtspijn, maar ook koorts en neurologische problemen.

Met dank aan prof. dr. Steven Callens, dienst Algemene Inwendige Ziekten en Infectieziekten, UZ Gent

KARI VAN HOORICK — FOTO’S ISTOCK