Waarom advocaten een toga dragen

Advocaten, magistraten en griffiers ‘plegen het recht’ in lange zwarte gewaden. Vanwaar, waarom en waartoe deze mysterieuze kledij?

Een lang gewaad is van in de oudheid een symbool van waardigheid, onafhankelijkheid en vrijheid. Zo werd de Romeinse toga door vrije mannen boven de tunica gedragen als kenmerk van het burgerschap. Letterlijk betekent het woord toga ‘bedekking’. Geen wonder dus, dat hij ook vandaag boven de normale burgerkleding gedragen wordt.

Wereldwijd

In 1804 legde Napoleon de laatste hand aan zijn ‘grote beschrijf’ van het recht en ook de kledij kwam daarbij aan bod. Dat de toga vandaag verspreid is over heel de wereld is te wijten aan deze napoleontische regelgeving, die overal werd geëxporteerd of gekopieerd. In ons land werd de kledij in 1832 bij koninklijk besluit ingevoerd. Toch zijn er kleine verschillen. Zo heeft de Duitse toga een open kraag en is in Kongo de epitoga (de schouderversiering die verschilt naargelang de graad van degene die hem draagt) door Mobutu vervangen door stroken luipaardvel.

Tegenover de rechtbank worden de rechtsonderhorigen bijgestaan door hun advocaat. Om zijn onafhankelijkheid en gelijkheid aan te tonen tegenover de magistratuur (de rechters) draagt hij hetzelfde kleed maar zonder zijden opslagen. Dit kleed is een symbool geworden van gelijkheid, universaliteit en uniformiteit. Wel werden de wijde mouwen (oorspronkelijk bedoeld om de argumenten meer kracht bij te zetten) om praktische redenen versmald.

Wanneer een advocaat voor een internationaal of een buitenlands rechtscollege verschijnt, draagt hij zijn Belgische toga, net zoals buitenlandse advocaten in België hun eigen toga dragen.

Toga en toebehoren

Aan de hals wordt een geplisseerde, hangende befvan wit batist boven de toga gedragen, net zoals in de 16de en 17de eeuw in de gewone klederdracht gebeurde. Vandaag bestaat de bef in België uit een dubbele strook batist, die met een klein knoopje aan de binnenkant van de toga wordt vastgemaakt.

De epitoga (of schouderversiering) symboliseert de universitaire graad en wordt op de linkerschouder bevestigd aan een rond schouderkussen, chaperon of kaproen geheten. De kaproen was een middeleeuwse ‘kap’ voor mannen en vrouwen die het gezicht grotendeels omsloot. De lengte van de uiteinden van de kaproen gaven de waardigheid van de drager aan.

De stukjes bont aan de uiteinden van de epitoga waren oorspronkelijk van wit hermelijn maar werden geleidelijk vervangen door wit konijn. Vandaag draagt de milieubewuste en diervriendelijke advocaat of magistraat enkel synthetisch bont. De professoren die doctor in de rechten zijn, mogen drie pelsstrookjes dragen.

Zwarte, rode en blauwe

De rode toga’s van het Hof van Beroep en het Hof van Cassatie vinden hun oorsprong bij de ancien-regimevorsten die bij de opening van de rechtbanken aan de magistraten een kostuum gaven, dat gelijkenis vertoonde met dat van hen. De rode toga’s û de symbolische kleur van de (openbare) macht û worden enkel tijdens plechtigheden en in het hof van assisen gedragen. Tijdens de gewone zittingen van de hoven en rechtbanken draagt iedereen zwarte toga’s als symbool van het afwijzen van ijdelheid. De ceremoniële, koningsblauwe toga van de leden van het Arbitragehof symboliseert de waarheid en de vrede.

Verplicht uniform

Advocaten, advocaten-stagiairs, leden van de orde van advocaten, stafhouders en ere-advocaten dragen allen dezelfde toga, zonder onderscheidingstekens. In tegenstelling tot de Franse collega’s mogen advocaten in België immers geen decoraties dragen. De traditie staat wel toe dat toekomstige stagiairs de toga dragen tijdens de eedaflegging, ere-advocaten mogen hem enkel tijdens ceremonies van de balie dragen. En een geschorste advocaat die het waagt toch zijn toga te dragen, stelt zich bloot aan strafvervolging.

Tot slot nog dit: dat oudere advocaten vaak tot op de draad versleten toga’s dragen, heeft niets met gierigheid, pronkzucht of slordige chique te maken maar alles met een hardnekkig bijgeloof dat advocaten zouden sterven kort na de aanschaf van hun derde toga... n

A Elfri De Neve, advocaat