Meer erfovereenkomsten, minder familieruzies
In 2022 werden er in ons land ruim 4.600 erfovereenkomsten geregistreerd. Zo’n overeenkomst biedt families extra opties om hun nalatenschap in alle transparantie te regelen. Minder familieruzies en meer gemoedsrust, daar gaat het om.
De erfovereenkomst is een relatief jong instrument. Het was een van de nieuwigheden van het erfrecht dat in september 2018 in werking trad. Sindsdien werden er in ons land 13.008 erfovereenkomsten afgesloten, waarvan ongeveer 4.600 in 2022. Het aantal groeit. Vooral dan in Vlaanderen. Zo’n drie kwart van de overeenkomsten werden afgesloten in het noorden van het land.
Bij een familiepact of een ‘globale’ erfovereenkomst worden alle schenkingen en verkregen voordelen met elkaar vergeleken. De ouders gaan met al hun erfgenamen, in alle transparantie, op zoek naar een evenwicht tussen hen. Bij een familiepact bekijken de ouders wie wat heeft gekregen én wie nog iets moet krijgen. Ofwel via de erfovereenkomst zelf, ofwel later. Het komt erop neer een aantal zaken uit het verleden recht te trekken, in alle openheid.
We stelden notaris Helena Verwimp, woordvoerder van Notaris.be, een paar vragen over dit nieuwe instrument.
De familie stelt een erfovereenkomst op bij een notaris. Bewaart de notaris de overeenkomst, zodat ze later door alle betrokkenen kan teruggevonden worden?
Notaris Verwimp: “Jazeker.Het eindresultaat is een overeenkomst op papier, die de vorm van een notariële akte aanneemt. De wetgever heeft een instrument willen creëren om het families mogelijk te maken om bepaalde evenwichten te herstellen, maar heeft ook tegelijk een bescherming willen inbouwen. Want het is heel belangrijk dat elk gezinslid goed beseft welke gevolgen de afspraken hebben die zij maken. Vandaar dat je voor een erfovereenkomst verplicht naar de notaris moet. Die informeert en begeleidt de familie. De akte wordt bewaard op het notariaat, tot 75 jaar na het pensioen van de notaris.”
Waarover worden de meeste erfovereenkomsten opgesteld?
Notaris Verwimp: “De meeste overeenkomsten in mijn praktijk gaan over het vastklikken van de waarde van vastgoed. In het vroegere erfrecht werd een schenking van geld niet geïndexeerd en een schenking van vastgoed wel. Dat gaf ongelijkheden als de erfenis van de ouders openviel. “
Wat is het verschil tussen een globale en punctuele overeenkomst?
Notaris Verwimp: “Bij een globale overeenkomst zitten alle familieleden mee aan tafel. Alle schenkingen en verkregen voordelen worden met elkaar vergeleken. Het gaat dan bijvoorbeeld over situaties waarbij het ene kind een grond gekregen heeft, het andere kind een grond gekocht heeft en daar pas later het geld voor kreeg en de ouders voor een derde kind een schuld hebben betaald. Of een kind heeft dure studies in het buitenland mogen doen en het andere is vroeger gaan werken. Die studies worden niet als een juridische schenking gezien. Zulke zaken worden dan ‘gelijkgetrokken.’. Bij een punctuele overeenkomst gaat het over één ding en zijn niet alle familieleden aanwezig. In een punctuele overeenkomst kan de nieuwe partner een stuk erfrecht laten vallen ten voordele van de kinderen van zijn /haar wederhelft uit een eerdere relatie. De partners tekenen die overeenkomst bij de notaris, zonder dat de kinderen aanwezig zijn.”
Jullie gaan niet overéén nacht ijs
Notaris Verwimp: “Nee, dat klopt. Om een erfovereenkomst op te maken nemen we onze tijd. Een globale overeenkomst kan wel 20 à 30 pagina’s bevatten! Iedereen krijgt eerst een ontwerp van de erfovereenkomst. Pas 15 dagen later is er een vergadering in het notariskantoor waarop de overeenkomst grondig wordt toegelicht. Vanaf de dag van de vergadering moet er een termijn van één maand verstrijken alvorens de partijen de erfovereenkomst kunnen ondertekenen. Het is een intensieve procedure, zowel voor de families als voor ons, maar het voorkomt flink wat problemen. We merken het elke dag in ons kantoor, niet alleen bij familiale aangelegenheden, maar ook bij de aankoop van een huis of de oprichting van een onderneming: de zaken vooraf netjes regelen, rendeert altijd.”