Het bordspel is weer hot
De kans dat er op een donkere winteravond een gezelschapsspel op tafel belandt, is groot. Steeds meer mensen (her)ontdekken deze leuke manier van samen iets te beleven.
Speelgoedwinkels verkopen almaar meer gezelschapspellen, bordspelwinkels worden zowat platgelopen, spellenclubs barsten uit hun voegen en spellencafés zien het licht. Het bordspel zit al een aantal jaren in de lift en daar lijkt vooralsnog geen einde aan te komen. Niet overtuigd? Ga op vrijdagnamiddag eens een koffie drinken in café The Playground in het Antwerpse Centraal Station. Tussen de cappuccino’s en streekbieren rollen de dobbelstenen, strijden pionnen om de eerste plaats en bespreken spelers wat hun volgende stap op het spelbord wordt. Het publiek: heel divers. Al zijn twintigers en dertigers in de meerderheid.
Oprichter van The Playground is Mark Van Achter. De professor economie kreeg zes jaar geleden een burn-out. Op zoek naar wat hem opnieuw energie kon geven, kwam hij bij bordspellen uit. “Als kind en student speelde ik vaak gezelschapsspellen, maar dat was wat op een zijspoor geraakt. Tijdens mijn burn-out ben ik weer actief beginnen spelen en merkte ik dat vooral het sociale aspect van het bordspel mij energie gaf. Ik breng graag mensen samen.” Het bracht Mark Van Achter op het idee om een café te openen waar je met vrienden of onbekenden een spel kan spelen. Het eerste café opende in 2017 de deuren. Amper anderhalf jaar later bleek er plaats voor een tweede spellenhub in het centrum van de stad, waar ook thema-avonden en teambuildings voor bedrijven worden georganiseerd.
Legitiem entertainment
“Vandaag zitten we zo vaak achter een scherm – computer, tv, tablet, smartphone – dat er een tegenbeweging op gang is gekomen”, zegt Mark Van Achter. “Een soort digitale detox, waarbij mensen samen rond de tafel kruipen met familie, vrienden, maar ook met vreemden, om samen iets te beleven. Bordspellen maken interacties tussen mensen wakker, die je in een gewoon café nauwelijks nog meemaakt. Het ideale recept tegen de groeiende vereenzaming in de samenleving.”
Joeri Dehouwer, creative strategist bij Cartamundi, zette met het bedrijf zijn schouders onder het Turnhoutse Rock Paper Pencil, een project dat beginnende spel- en stripmakers ondersteunt. Hij ziet bordspellen ook als een antibeweging tegen de vele digitale prikkels waarmee we worden geconfronteerd. Dat vooral jongeren de revival van het bordspel aanzwengelen, heeft volgens hem met hun veranderende uitgaansleven te maken. “Er zijn nog amper discotheken, jongeren roken en drinken minder. Ze gaan naar festivals, maar die zijn er niet elke week. Bordspellen zijn een betaalbare activiteit. Je koopt wat drank en je nodigt vrienden uit. Dat speelt zeker mee in het feit dat bordspellen legitiem entertainment zijn geworden. Zelfs andere nieuwe entertainmentvormen, zoals de escaperooms en VR-arcades, neigen naar het bordspelconcept.”
Veilig lab
Wanneer je met een groepje mensen rond een gezelschapsspel verzamelt, gebeurt er iets unieks, vindt Mark Van Achter. “Het is een soort lab, een experiment. Je gaat tijdens het spel in discussie of conflict met elkaar. Je werkt samen en pleegt (soms) verraad. Maar dat heeft geen impact op het echte leven. Aan het einde van het spel moeten alle conflicten opgelost zijn.” Toch leer je elkaar tijdens een spel beter kennen: wie kan goed liegen, wie neemt graag risico’s en wie handelt eerder voorzichtig? Een bordspel laat je toe om in een gecontroleerde setting ook je kleine kantjes uit te spelen. “Je leert elkaar op een diepere manier kennen. Ik ken sommige van mijn spelvrienden beter dan mijn andere vrienden omdat we elkaar al in conflictsituaties hebben meegemaakt”, zegt Mark Van Achter.
Ook bij het opvoeden van jonge kinderen kan een bordspel een bondgenoot zijn. “Als ouder heb je soms de indruk dat je voortdurend moet corrigeren. Tijdens een spel kan iedereen zichzelf zijn en van elkaar leren, zonder dat het echt uitgesproken wordt. Heeft een kind bijvoorbeeld weinig geduld, dan kan je daar tijdens een spel ludieker op reageren dan in een levensechte situatie. Dat kan heel waardevol zijn.”
Dat gezelschapsspellen eerder verbindend werken dan tot conflict leiden, ziet Mark Van Achter bijna dagelijks gebeuren. “Klanten geven elkaar uitleg over een spel. Onbekenden gaan samen zitten om een spel te spelen en spreken later nog eens af. Er ontstaat een community. Het maakt ook niet uit wat je opleiding, politieke voorkeur, afkomst of taal is. Bij een spel start iedereen op dezelfde manier, met dezelfde regels.”
Ieder zijn spel
Ben je nog niet overtuigd, dan heb je jouw spel nog niet gevonden, zeggen kenners. Want bordspellen zijn intussen veel meer dan enkel op geluk gebaseerd, zoals Monopoly of Risk. De ommezwaai kwam er eind jaren 90, met de komst van Catan, een spel dat je niet zozeer tegen elkaar speelt, maar waar je met elkaar moet onderhandelen om je doel te bereiken. Er ontwikkelt zich een verhaal dat elke keer weer anders is. “Sindsdien zijn borspellen er sterk op vooruitgegaan. Tien jaar geleden vonden vernieuwende spellen enkel hun weg naar de echte spelfanaten. Nu zijn spellen toegankelijk voor iedereen”, merkt Joeri Dehouwer. “Er zijn ook veel meer coöperatieve spellen op de markt, waarbij je niet meer tegen elkaar speelt, maar samen het bord probeert te verslaan. Daardoor kunnen ervaren spelers samen spelen met nieuwkomers zonder dat iemand zich verveelt.”
Kwamen er vroeger wereldwijd zo’n 100 spellen per jaar op de markt, dan zijn dat er nu tegen de 3.000. Niet enkel het publiek is dus spectaculair gegroeid, het is ook veel makkelijker geworden om een spel uit te brengen. Ironisch genoeg, met dank aan de digitale wereld. Rudy Seuntjens, spelontwerper en oprichter van speluitgeverij Game Brewer, zoekt de klanten voor zijn nieuwe spellen steevast op crowdfundingplatform Kickstarter. Spelmakers stellen er hun spelconcept voor en wie in het spel investeert, krijgt het toegestuurd wanneer het klaar is. “Op tien jaar tijd is het platform gegroeid van 0 naar 800.000 potentiële klanten. Drie jaar geleden betaalde een klein publiek nog veel geld voor een luxespel. Het publiek is inmiddels fors gegroeid, maar koopt minder dure of exclusieve spellen.” Een goed voorbeeld daarvan is het wat absurde kaartspel Exploding Kittens: meer dan 200.000 mensen tekenden in op het spel via Kickstarter en zamelden zo 8 miljoen dollar in om het spel op de markt te brengen.
Kortstondige hypes
Niet al die 3.000 spellen zijn even geweldig. De innovatiedrang in de bordspelbusiness is groot en de hypes van uitermate korte duur. Rudy Seuntjens: “Toen ik drie jaar geleden Game Brewer opstartte, had een spel een levensduur van ongeveer drie jaar. Nu taant de interesse in een spel al na twee weken en staat er alweer een nieuwe hype klaar. Steeds meer mensen hebben een soort fomo. Ze willen alles gespeeld hebben. Spellenkasten met enkele honderden spellen zijn echt geen uitzondering meer. Die kan je onmogelijk allemaal opnieuw en opnieuw spelen.”
Sommige spellen lijken zelfs te zijn ontworpen met het oog op een hype... op het internet. Het partyspel Pie Face – waarbij slagroom in je gezicht wordt gegooid – werd een hit op YouTube. En zijn de sociale media in de ban van de bottle flip, dan maakt een of andere spelontwerper er een bordspel van. “Even dachten we dat computergames en het internet de doodsteek zouden betekenen voor bordspellen, maar het tegendeel is waar. Daarom denk ik ook niet dat hun succes snel zal tanen”, besluit Joeri Dehouwer.
Jo vanhoorne (61) sloot zich aan bij een spellenclub
“Ik heb in mijn kindertijd urenlang Monopoly gespeeld, maar pas toen ik Piet Notebaert van het Vlaams Spellenarchief hoorde vertellen over de geschiedenis van gezelschapsspellen, werd mijn interesse gewekt. Mijn zoon was een puber toen ik me samen met hem en een neefje bij een spellenclub aansloot. We hoefden niet samen te spelen, je maakt gemakkelijk contact met anderen op een spelavond. Het fijne is dat je met iedereen kan spelen, of je nu 60 of 17 bent. Ik was lang de enige vrouw in de club, nu is dat wel anders. Het voordeel van een spellenclub is dat meer ervaren spelers je kunnen sturen en advies geven, want sommige strategische spellen vragen toch meer uitleg. Er komen ook zo veel spellen op de markt, dat het als nieuwkomer niet altijd makkelijk is om uit te zoeken wat je graag speelt. Ik ga om de twee weken naar de spelavond in de club. Daarnaast nodig ik wekelijks vrienden uit om thuis een spel te spelen, bij een glaasje wijn of bier. Ik vind dat ontspannender dan tv kijken. Als ik een spel speel, ben ik even helemaal weg. Dan ben ik enkel daar mee bezig. Een spel speel je om te winnen, maar het doel is belangrijker dan het winnen zelf. Hoe meer je speelt, hoe meer je dat leert. En als ik dan win, geniet ik des te meer.
Met de oudste kleinkinderen van vier en twee spelen we geregeld een gezelschapsspel. Niet met de bedoeling om hen iets bij te leren, maar onbewust gebeurt dat wel. Ze leren wachten, ze leren verliezen, ze moeten geduld hebben als broer of zus wat trager is,... Ik merk dat gezelschapsspellen weer meer ingang vinden bij jonge gezinnen. Kinderen spelen vaker een spel op school omdat hun leerkracht erdoor gepassioneerd is en zo komt het spel weer de woonkamer binnen.”