Laat je verrassen door vogels

Vogels zijn alomtegenwoordig, verrassend en gratis. Ziedaar enkele redenen waarom steeds meer mensen, gewapend met een verrekijker en vogelgids, de natuur in trekken. Vogels kijken heeft mijn leven veranderd, klinkt het meer dan eens.

Ik ga sinds een jaar geregeld wandelen. Dan kom je veel vogels tegen. Maar ik ken daar weinig van, dus leek het me leuk om een cursus te volgen.” Sam is een van de vele honderden die dit jaar een cursus over vogels kijken en herkennen volgen bij Koen Leysen, vogelspecialist van Natuurpunt. “Ik schrik zelf van het aantal mensen dat zich inschrijft voor mijn cursussen en lezingen. Toen ik ermee begon, in 1997, zat er hooguit 10 tot 20 man in die paar lezingen die ik gaf. De jongste jaren zijn de meeste lessenreeksen binnen de kortste keren uitverkocht.” De groeiende interesse in vogels laat zich niet enkel voelen in overvolle cursussen. Er komen behoorlijk wat boeken over vogels op de markt en de vogeltelweekends van Natuurpunt kennen een ongekend succes. Eind januari gingen ruim 40.000 tellers op zoek naar vogels in hun tuin, goed voor 764.541 waarnemingen. En wie heeft geen Facebookvriend die al eens een foto van zijn tuinvogels post, waarop dan weer anderen reageren met hun eigen vogelwaarnemingen?

Almaar meer vrouwen

“De natuur opzoeken is sowieso meer in trek en vogels kijken is hip. Dat mijn cursussen succes hebben, is voornamelijk te danken aan de babyboomers die met pensioen gaan en zin hebben om iets bij te leren”, vermoedt Koen Leysen. Opvallend is dat er almaar meer vrouwen op de cursussen afkomen. “Vroeger was vogels spotten een mannenzaak. Nu is zowat de helft van mijn publiek een vrouw. Zij gaan anders om met hun waarnemingen. Mannen zijn competitiever, noteren vaker welke vogelsoorten ze al gespot hebben. Vrouwen kijken meer gevoelsmatig naar vogels. Ze genieten meer van het moment.” Al mag je dat verschil niet te karikaturaal voorstellen. Ook mannen kijken graag naar het gedrag van een koolmeesje in de tuin, en veel vrouwen volgen de cursussen net omdat ze willen weten welke vogel ze voor zich hebben. Want weten wat je ziet, schept een band met het dier en maakt dat je nog meer van je waarneming geniet.

Helend

Zo ging het alleszins bij Agnes Wené, die drie jaar geleden werd geveld door een knoert van een burn-out. “Ik kon niets meer, ook niet slapen. Toen ik in de vroege ochtend op mijn terras zat, gewikkeld in een donsdeken, werd mijn aandacht getrokken door een klein vogeltje met een rechtopstaand staartje dat heel luid zong. Ik vond dat zo mooi, maar ik wist niet wat het was. Na dat moment, keek ik ernaar uit om elke ochtend de vogels in mijn tuin bezig te zien. Ik had er heel veel deugd van omdat het mijn aandacht afleidde van wat er allemaal door mijn hoofd spookte.” Ook op haar dagelijkse korte wandelingen begon de aanwezigheid van vogels Agnes steeds meer op te vallen. Ze besloot een cursus vogels kijken en herkennen te volgen, ging op stap met ervaren en minder ervaren vogelspotters en klauterde mede hierdoor stilaan uit haar burn-out. “In de natuur zijn, werkt helend. En naar vogels kijken heeft me inzicht gegeven in mijn leven. Het heeft me onder andere geleerd om te vertragen en bewust aandacht te geven. Wie vogels wil zien, moet stoppen en kijken. Deze activiteit is erg mindful. Als je er niet al je aandacht aan geeft, zijn de vogels weg en heb je niets gezien. Ik heb dat doorgetrokken in de rest van mijn leven, in de manier waarop ik omga met mijn kinderen, vrienden, werk.”

Birdgasm

Agnes Wené goot haar ervaring in een boek, Fluitend door het leven, een start-to-vogelspotten boek waarin ze tips geeft aan beginnende vogelaars en vertelt hoe vogels spotten haar leven heeft veranderd. “Het mooie aan vogels is dat ze alomtegenwoordig zijn. Zit je op een terras in de stad, dan scharrelen er vogels rond. Zelfs als je binnen zit, zie je buiten een duif foerageren. Ze zijn altijd beschikbaar en gratis. Ik trek meermaals per week, soms zelfs per dag, de natuur in. Ik heb altijd een verrekijker en een vogelgids bij de hand en er staat een telescoop in de keuken. Voor mij zijn het telkens kleine momenten waarmee ik mijn batterijen oplaad.”

In de vogelspotterscommunity spreekt men wel eens van een birdgasm: de kick die je krijgt wanneer je een wat zeldzamer exemplaar spot. “Zo voelt het wel een beetje”, bekent Agnes. “Er komt een gelukshormoon vrij, waar je echt blij van wordt. Er gebeurt iets fysieks met je.”

Koen Leysen houdt ook van dat verrassingseffect. “Vogels zijn verrassend, onvoorspelbaar, mobiel. Je kan elke dag buiten komen en de verrassing van het jaar tegenkomen, omdat er net dan een zeldzaam exemplaar overvliegt. Dat aspect, dat je het niet in de hand hebt, maakt vogels kijken zo populair. Je bent afhankelijk van wat de natuur je biedt. Je kan wel, met de kennis die je hebt vergaard, proberen te voorspellen welke vogels je op een bepaald moment kan zien. Als je voorspelling klopt, is dat leuk. Klopt ze niet, dan is dat maar zo. Misschien spot je wel iets helemaal anders.”

“Ik heb door naar vogels te kijken geleerd om zaken los te laten”, zegt Agnes. “Ik ben nogal perfectionistisch, maar wanneer ik vogels ga spotten heb ik dat niet. Ik ken lang niet alle soorten, en dat vind ik helemaal oké. Ik heb daar vrede mee.”

Vogelspotterscode

Dreigen al die nieuwbakken vogelspotters niet de natuurgebieden te overspoelen en zo de habitat van de vogels te verstoren? Volgens Koen Leysen loopt het zo’n vaart niet. “De druk op onze natuurgebieden is groter geworden omdat er meer mensen komen wandelen. Het is aan ons, de natuurbeheerders, om dat in goede banen te leiden en op cruciale momenten de broedgebieden van de vogels te beschermen. Het gebeurt wel eens dat een wandelaar of een natuurfotograaf, die niets kent van vogels, zijn boekje te buiten gaat. Maar die wordt snel terechtgewezen wanneer er vogelspotters in de buurt zijn.”

Voor Agnes Wené kunnen er nooit te veel vogelspotters zijn. “Er bestaat een code onder vogelaars: je gaat niet in broedgebied, je komt niet met veel lawaai aangelopen, je gebruikt geen vogelgeluidenapp om vogels te lokken, je bent stil als je in een vogelhut komt. Het is een meditatieve plek. Ik ben door naar vogels te kijken bewuster geworden van de natuur en de klimaatverandering, maar ook van het feit dat we zelf ons steentje kunnen bijdragen om de natuur te beschermen.”

Zo lok je meer vogels naar je tuin

Om vogels te kijken, moet je niet altijd ver lopen. Je eigen tuin kan al heel wat moois opleveren. Maar hoe zorg je ervoor dat het er voldoende veilig is en je gevleugelde vrienden er genoeg voedsel vinden?

• Voorzie verschillende soorten beplantingen – bomen, struiken, grassen,... waar vogels zich kunnen verstoppen voor mogelijk gevaar. Je kiest best voor inheemse planten, want die zijn een belangrijke voedselbron.
• Vermijd absoluut insecten- en onkruidverdelgers en gebruik eventueel enkel wat meststof voor de moestuin. Je gazon heeft eigenlijk geen meststof nodig
• In de winter zijn er maar weinig onkruidgranen in de tuin te vinden. Dan kan bijvoederen helpen om de vogels de wintermaanden te helpen doorkomen.
• Nestkastjes hang je best op een rustige, schaduwrijke plek.
• Een klein ondiep vijvertje of stevige schaal is een ideale drink- en wasplek voor vogels.