Levenslang leren: vijftigplussers getuigen

Levenslang leren is geen loze spreuk: je brein vraagt net als je spieren om training. Na je vijftigste begint vaak de interessantste fase: je combineert ervaring met de vrijheid om nieuwe paden te verkennen. Of het nu gaat om een nieuwe taal, digitale skills of een hobby die je altijd hebt uitgesteld, leren houdt je scherp, betrokken én verrassend enthousiast.

Wie denkt dat leren stopt na een diploma, kent duidelijk geen vijftigplusser met ontembare nieuwsgierigheid. Wies, Bart en Saskia voeden zich nog dagelijks met nieuwe kennis. Zij leggen uit hoe levenslang leren hen energie geeft om met een positieve mindset volop voor het leven te gaan.

Bard Bothe: ‘Ik lees nu Socrates en blijf me ontwikkelen’

Bard droomde er al zijn hele leven van. Schrijven, dat was wat hij wilde. Gevoed als hij werd door juffrouw Van Dis die hem kennis liet maken met het werk van literaire grootheden. “Ik vond het prachtig, die schoonheid van hun zinnen en woorden.” Maar hoe gaan de dingen? Er komt een loopbaan, een vol leven, plots begeef je je in de wereld van een verzekeringsmaatschappij, de bouwwereld en de overheid. “Ik werd een man in een grijs pak met een lange jas en een hoed. Een man ook die fel kon zijn, overtuigd van het eigen gelijk.”

Toen kwam het pensioen en begon dat tweede leven, waarin de nieuwe Bard zich manifesteerde. “Ik won de eerste prijs van een schrijverswedstrijd en de uitgeverij gaf als gevolg daarvan mijn eerste kinderboek uit. Nog steeds lees ik het voor op scholen. Ik heb heel bewust ervoor gekozen om jong en flexibel te blijven en ben niet gaan leven zoals mensen denken dat bij je leeftijd hoort. Ik ben blijven leren, mezelf blijven voeden. Ooit vroeg een leerling me: hoe kan het, meneer, dat u zo oud bent en toch kinderboeken schrijft? Ik zei: kijk eens naar mijn ogen, wat zie je? Dat zijn nog altijd de ogen waarmee ik als kind naar mijn leraar keek. Verwonderen is de kern. De mens heeft gemiddeld 30.000 dagen om te leren en te veel dagen gaan voorbij zonder dat besef.”

Bard heeft ook zijn problemen. Het soms stramme lijf, de kwalen en vooral: het overlijden van zijn grote liefde Nana, met wie hij 58 jaar een gelukkig huwelijk deelde. “Maar zij zei tijdens de jaren waarin ik haar mantelzorg verleende: ‘Bard, niet gaan stilstaan. Je moet niet proberen een nieuwe liefde op te bouwen, je moet dat willen, je moet dat doen.’ En het is wonderlijk, maar nu heb ik een nieuwe vriendin. Ik tennis nog altijd, ik heb weer seks en groei als sociaal wezen nog altijd. Wat ik vooral heb geleerd is in mildheid te communiceren. Als ik de pijn van de ander niet kan voelen, kan ik geen brug slaan. Ach, ik heb na mijn pensioen zoveel gelezen en daarvan zoveel geleerd. Ik lees nu Socrates en blijf me ontwikkelen. Door te doen, zoveel te zien, de wereld in te gaan. Dat is het lef dat je moet hebben, het lef dat je nooit mag verliezen.”

Wies Verbeek: ‘Driekwart van de zestigers wordt minimaal tachtig’

Wies Verbeek, oprichter van BLOW (Beetje Leuk Ouder Worden), leeft van het vergaren van nieuwe kennis. In haar Handboek voor Zestigers behandelt ze 93 vragen die bij haar opdoemden, over gezondheid, werk, seks, wonen, geld. “De methode-Wies is: vanuit een lekenpositie je laten voeden door deskundigen, wetenschappers, artsen. Ik ben de vertaler die alles wat ik leer behapbaar maak. Daarbij deel ik ook mijn eigen ervaringen als nieuwe zestigplusser, luchtig, met zelfspot.”

Haar motor: nieuwsgierigheid. “Ik ga tot het uiterste om alles te weten van zaken waar ik de ballen van begrijp. Driekwart van de zestigers wordt minimaal tachtig, we hebben nog een heel tweede leven voor ons. Er kan nog zo veel! Dat vind ik heel hoopgevend en het drijft me ertoe nog zoveel te willen leren. Een groot verschil met toen ik vijftig werd. Toen lag mijn focus heel erg op: hoe blijf ik fysiek in orde? Nu stel ik mezelf steeds meer de vraag: wat is echt belangrijk in het leven? Verbinding, een doel hebben, dat brein in beweging houden. Een reden hebben om ’s ochtends op te staan. Zestig is de leeftijd van de filosoof, het moment om de diepte in te gaan op zoek naar de fundamentele waarden. Ik vroeg wetenschappers hoe je een beetje gezond ouder kunt worden. Ver boven alle fysieke factoren staat het belang nodig te zijn voor je omgeving. Blijf doen wat belangrijk wordt gevonden, blijf van nut, blijf verbinden, blijf sociaal. Daarom onderzocht ik hoe je met vriendinnen op hoge leeftijd een woning kan delen, met een gezamenlijke verzorger. Dat lijkt me heel fijn: ieder zijn eigen ruimte maar wel één grote plek waar je ’s avonds samen geniet van een glas of kan bijpraten. Maar ik heb geleerd dat het best ingewikkeld is met alle regel- en wetgeving en dat je beter met gelijkgestemden kan gaan samenwonen dan met vrienden. Heel interessant.”

Saskia van Kleef: ‘Het was heerlijk om weer op de campus te zijn’

Blijven leren nemen veel gepensioneerden letterlijk. Ze gaan terug naar school, doen nog even een pittige opleiding of rijgen de cursussen aan elkaar. Zoals Saskia van Kleef. “Als meisje was ik al heel leergierig, mijn honger naar kennis heb ik altijd gevoeld.”

Haar rijke loopbaan maakt een tikkeltje duizelig. “Ik wilde balletdanseres worden, maar na een jaar op de academie bleek dat ik niet goed genoeg was. De liefde voor geneeskunde zat in de genen en zodoende kwam ik in de farmaceutische industrie terecht, werd hoofd buitendienst bij Nutricia en door alle reorganisaties moest ik de nodige studies volgen. Ik huldig de stelling: nooit langer dan drie jaar hetzelfde doen, maar uitdagingen houden.”

Saskia zag met pensioen gaan als een valkuil: “Ik dacht: ik moet wel bijblijven. Het fijne van werken was dat ik mezelf zo kon ontwikkelen. Daarbij heb ik het altijd aangenaam gevonden om jongere generaties om me heen te hebben. Als je de slag mist naar de digitalisering en de steeds snellere veranderingen, ga je achterlopen en komt er een kloof naar die jongeren. Dat wil ik niet.”

Samen met een vriendin meldde Saskia zich bij het begin van haar pensioen meteen aan voor acht semesters psychologie. “Ik ken mijn vriendin al vanaf de basisschool en het samen leren is echt geweldig. Het was heerlijk weer op de campus te zijn. Inmiddels hebben we ook twee literatuurcursussen gedaan, twee filosofiecursussen, kunstgeschiedenis, een cursus vogelherkenning, een filmcursus…” Ze moet er zelf ook om lachen: “Het is soms best hard werken, maar we zijn nu al weer opgewonden aan het kijken welke cursussen we komend seizoen kunnen doen.”

Wat geeft het haar? “Dat ik in beweging blijf. Dat mijn brein actief is. Dat geeft een enorm gezond en fris gevoel in mijn hoofd. Ik leer en reis zoveel dat ik steeds over alles kan meepraten, mijn mening kan vormen, soms een andere kijk op de wereld krijg. Ik merk dat ik steeds meer empathie, begrip en relativering voel. En ja, mijn ijzeren geheugen is inmiddels iets minder van ijzer, maar ik ervaar dat ik door al dat leren een heel positieve mindset houd. Zo blijf je een open mens. Nu is er de opkomst van AI en die trein wil ik ook niet missen. Zeker als je wat ouder bent, moet je willen weten wat dit nu weer is.”

 Auteur: Robert Heukels