Gelooft de Belg nog in religie?

Samen bidden, zingen en rituelen delen was ooit een wekelijkse gewoonte, maar is nu voor velen stilaan vervaagd. Toch is de behoefte aan zingeving niet verdwenen. Waar vroeger het geloof de richting aangaf, zoekt men vandaag diezelfde rust en verbondenheid via meditatie, natuur of mindfulness. Religie is niet verdwenen, ze draagt gewoon een nieuw jasje.

Geloof als houvast

Voor veel mensen was religie jarenlang een stevig anker in woelige tijden. Het geloof bood troost bij verlies, gaf hoop bij ziekte en schonk een gevoel van richting wanneer het leven onzeker werd. De kerk was niet alleen een plaats van gebed, maar ook van gemeenschap: men deelde verdriet, vreugde en stilte binnen een herkenbaar kader van rituelen en tradities. Die vaste structuur gaf houvast, zeker in een wereld die razendsnel transformeerde.

Vandaag krijgt die zoektocht naar zingeving een nieuwe vorm. Steeds meer mensen noemen zich niet langer gelovig, wel spiritueel. Ze vinden rust in de natuur, in meditatie of mindfulness, tijdens een yogasessie of een stiltewandeling. Waar vroeger het geloof vooral verbondenheid met God betekende, draait het nu vaker om bewust leven, innerlijke rust en verbondenheid met jezelf en de wereld. Het gaat minder om regels, meer om beleving.

Tussen traditie en vrijheid

Voor wie vandaag vijftig of ouder is, was geloof vaak een logisch deel van het leven. Men ging naar de mis, vierde de sacramenten en leefde volgens waarden die sterk door de kerk werden bepaald. Die generatie groeide op met duidelijke grenzen en conservatieve regels, soms streng, maar ook vertrouwd. Religie was tegelijk een moreel kompas en een sociale bindende kracht.

Bij jongere generaties ligt dat anders. Ze zijn opgegroeid in een wereld waarin alles bespreekbaar is, ook thema’s die vroeger taboe waren. Via sociale media en internet komen ze al vroeg in contact met andere levensvisies, culturen en overtuigingen. Dat maakt hen vaak nieuwsgierig, maar ook kritisch tegenover vaste structuren. Waar oudere generaties betekenis vonden in traditie en ritueel, zoeken jongeren vrijheid en authenticiteit. Ze willen geloven in iets, maar niet noodzakelijk in een kerk. De breuklijn tussen beide werelden is duidelijk, maar daarachter schuilt misschien hetzelfde verlangen: het zoeken naar zin, elk op zijn eigen manier.

Een stijgende secularisering

De breuk tussen generaties vertaalt zich vandaag ook in harde cijfers. Waar kerken vroeger tot de nok gevuld waren, blijven de banken nu vaak leeg. Het aantal eucharistievieringen daalt jaar na jaar, en steeds meer kerkgebouwen verliezen hun religieuze functie. Sommige worden herbestemd tot bibliotheek, tentoonstellingsruimte of zelfs klimzaal. Ook het priestertekort maakt de neergang zichtbaar. In vijf jaar tijd daalde het aantal actieve priesters met een kwart. Veel geestelijken bereiken de pensioengerechtigde leeftijd, anderen leggen hun ambt neer, en nieuwe roepingen zijn zeldzaam geworden.

Toch betekent die ontkerkelijking niet noodzakelijk dat het geloof verdwenen is. Mensen blijven zoeken naar betekenis, alleen buiten de muren van de kerk. Ze vinden hun houvast in gesprekken, vrijwilligerswerk, filosofie of spiritualiteit zonder religieus etiket. Het ritueel verdwijnt, maar de behoefte aan verbondenheid blijft.

De kerk in 2025

Hoewel het religieuze leven in Vlaanderen sterk is teruggevallen, is de kerk niet verdwenen uit het straatbeeld. Minder mensen komen nog samen om te bidden, maar velen blijven zich wel inzetten voor wat de kerk altijd heeft uitgedragen: zorg, nabijheid en solidariteit. Achter de zware deuren van parochiezalen en kloosters schuilt vandaag een stille bedrijvigheid.

Overal in het land organiseren parochies voedselbedelingen, bieden ze onderdak aan vluchtelingen of helpen ze gezinnen in nood. Vrijwilligers zijn vaak senioren die zich inzetten tegen eenzaamheid, armoede of sociale uitsluiting. Voor velen is dat hun manier om het geloof handen en voeten te geven, los van dogma’s of rituelen. De kerk verschuift zo langzaam van religieuze instelling naar sociale spil. Niet langer een plek die voorschrijft wat te geloven, maar wel een die verbindt wie hulp zoekt en wie hulp wil bieden. In een tijd waarin gemeenschapszin schaars wordt, blijft dat misschien nog haar grootste kracht.

Een nieuwe religieuze kaart

De samenleving van vandaag is religieus diverser dan ooit. In één straat kunnen mensen wonen die bidden in de kerk, in de moskee of helemaal nergens meer. Op school vieren kinderen zowel het Suikerfeest als Kerstmis. Toch vraagt die diversiteit om begrip en nuance, want waar overtuigingen samenkomen, ontstaan ook verschillen in waarden en gewoontes.

De cijfers tonen duidelijk hoe sterk de religieuze balans verschuift. In België daalde het aandeel christenen tussen 2010 en 2020 met tien procent tot 51%. Tegelijk steeg het aantal niet-gelovigen met zeven procent tot 39%. De islam groeide licht met 1,7 procent, tot 6,8% van de bevolking. Dit is grotendeels toe te schrijven aan kritiek op de kerk, vooral na felle uitspraken van het Vaticaan en ernstige schandalen. Ook televisieprogramma’s zoals ‘Godvergeten’ dragen hieraan bij. 

Het beeld sluit aan bij de wereldwijde trend: het christendom blijft met 2,3 miljard gelovigen de grootste religie, maar de groei vlakt al een tijdje af. Moslims en niet-gelovigen halen in, met respectievelijk 2 miljard en 1,9 miljard mensen in 2020. Enkel in Sub-Sahara-Afrika groeit het christendom nog sterk.

Conclusie

Hoewel het geloof voor velen naar de achtergrond is verdwenen, blijven de rituelen overeind. We vieren nog steeds Kerstmis, zoeken eieren met Pasen, herdenken onze dierbaren met Allerheiligen en maken van communiefeesten gezellige familiemomenten. Wat ooit religieuze verplichtingen waren, zijn vandaag momenten van verbondenheid geworden. 

Religieuze feestdagen zijn geëvolueerd tot cultureel erfgoed; herkenningspunten in een steeds veranderende wereld. Ze herinneren ons eraan waar we vandaan komen, maar laten ook ruimte om ze telkens opnieuw te heruitvinden. Misschien is dat wel de essentie van geloof vandaag: niet vasthouden aan wat was, maar betekenis blijven zoeken in wat is. Religie is veranderd, maar zingeving blijft onverminderd menselijk. De vraag is niet of we nog geloven, maar hoe.