Waarom een vriendschapsbreuk zo diep kan snijden
Hechte vriendschappen bieden een anker in het leven. Als zo’n band afspringt, kan dat net zoveel pijn doen als een liefdesbreuk. Want vriendschap is de meest onderschatte vorm van liefde en toch vinden we het vaak moeilijk om over dat verlies te praten.
Dat een beste vriend(in) ons een warm en fijn gevoel geeft, weten we hopelijk allemaal uit ervaring. Wereldwijd zijn ook al heel wat onderzoeken uitgevoerd naar de kracht van vriendschap, en die studies leggen verschillende voordelen bloot. “Hechte vriendschappen beïnvloeden zowel onze mentale als fysieke gezondheid. Ze houden onze hersenen scherper, het lichaam in vorm en ze blijken uitstekend te beschermen tegen depressies, angsten, hartaandoeningen, slaapproblemen en stress”, vat psycholoog prof. Marie-Anne Vanderhasselt van UZ Gent samen.
Rouwen om verloren vriendschap
Ups en downs horen erbij, maar soms gaat het echt mis en loopt zo’n intieme vriendschap op de klippen. Als beiden aanvoelen dat de band is verwaterd, is er niet zoveel aan de hand. Dat ligt anders wanneer één van de twee niet meer verder wil.
Terwijl er hele bibliotheken vol gepend zijn en er talloze films en series bestaan over de gevolgen van relatiebreuken, is er veel minder erkenning voor wat het einde van zo’n innige vriendschap kan teweegbrengen. Er bestaat zelfs geen woord voor in de Van Dale. Daardoor is er ook geen houvast of script om op terug te vallen als het je overkomt. “Een conflict of breuk met zo’n intieme vriend kan je net zoveel pijn berokkenen als een gebroken hart. Dat komt omdat deze gevoelens van afwijzing dezelfde hersendelen activeren als bij liefdesverdriet om een partner. Ook de fysieke gevolgen kunnen gelijkaardig zijn. Je voelt je onwel en kan in een rouwproces belanden met gevoelens van boosheid, ongeloof en verdriet. Terwijl iemand die zijn partner kwijtraakt kan rekenen op begrip en medeleven van de omgeving, is er veel minder aandacht voor wie afscheid neemt van een goede vriend.”
Getuigenis: “Door mijn chronische ziekte kwam een barst in onze vriendschap”
Linda: “Als alleenstaande moeder kon ik altijd rekenen op twee hartsvriendinnen. Dat veranderde toen ik getroffen werd door een chronische ziekte en steeds moeilijker met hen op pad kon. Gaandeweg voelde ik dat ze me als een last begonnen te zien. Ik geloof dat ze ook van mening waren dat ik mijn klachten overdreef. Op een dag ontdekte ik via Facebook dat de twee samen op weekend waren getrokken zonder mij iets te laten weten. Ik heb hen er achteraf naar gevraagd en hoewel ze het niet echt uitspraken, was het voor mij duidelijk dat de hechte vriendschap voor hen voorbij was. Lange tijd heb ik me afgewezen en verdrietig gevoeld, maar er zit helaas niets anders op dan dit te aanvaarden.”
Relativeren en minimaliseren
Ook psychiater en rouwdeskundige Uus Knops beklemtoont in haar boek Zijn we nog vrienden? hoezeer het einde van zo’n innige vriendschap je helemaal onderuit kan halen, zeker als dit niet jouw keuze was. Hoewel de emoties groots aanvoelen, proberen heel wat mensen ze net te minimaliseren, verborgen te houden of opzij te schuiven. “Soms liggen er relativerende woorden van troost klaar: ‘het is maar een vriend(in)’, ‘je hebt er toch nog’ of ‘dat hoort bij het leven’. Maar zo voelt het vaak helemaal niet”, beschrijft Uus Knops. Net als psycholoog Julie Minnaert verloor ze een vriendin die ontzettend belangrijk was en op sommige momenten in haar leven zelfs dichter stond dan een zus, ouder of partner. “Als iemand aan wie je al je kwetsbaarheden en tekortkomingen hebt getoond wegvalt, kun je moeilijk spreken van een klein verlies.”
Hoewel de emoties groots aanvoelen, proberen heel wat mensen ze net te minimaliseren
Doordat er weinig over gepraat wordt, lukt het vaak ook niet om te rouwen en een manier te vinden om met die leegte om te gaan. “Als een vriend met je breekt, begint je vertrouwen sowieso wat te wankelen en wil je zeker je andere vrienden niet wegjagen. Daarom sprak ik vaak niet over dit pijnlijke onderwerp, waardoor ik nooit echt kon rouwen”, omschrijft Julie Minnaert haar ervaring.
Hoe vrienden ons vormen
“We staan er zelden bij stil, maar elke dichte vriend wekt iets anders bij ons op”, weet prof. Vanderhasselt. “De meeste mensen hebben zo’n drie à vijf diepgaande vriendschappen. Die intense, openhartige wisselwerkingen met die hechte vrienden zorgen ervoor dat we onszelf ontwikkelen. We denken vaak dat we met iemand bevriend raken om wie die andere persoon is. Dat klopt maar gedeeltelijk. Eigenlijk sluiten we vooral vriendschap met iemand, omdat die persoon ons laat zijn wie we graag willen zijn, omdat die ons zo helpt onze identiteit te ontwikkelen. Als een van die beste vrienden dan wegvalt, kan dat enorm destabiliserend zijn.”
Het kan absoluut helpen om eerlijk je verhaal en verdriet te delen met andere dichte vrienden. Gedeelde smart is halve smart, wil het gezegde, en dat klopt.
Er is zeker ook hoop na vriendschapsverlies. Na interviews met ervaringsdeskundigen stelden Uus Knops en Julie Minnaert vast dat heel wat mensen hieruit iets hadden geleerd over zichzelf en over vriendschap. Sommigen ontdekten dat ze in toekomstige vriendschappen eerlijker moesten leren zijn, wanneer een afspraak niet past bijvoorbeeld. Anderen zagen in dat ze geen te intense vriendschappen meer wilden aangaan of beloofden om vrienden de ruimte te geven om te veranderen en te evolueren.
Wanneer is het op?
Om dat te achterhalen, moet je focussen op hoe een vriendschap voor jou écht voelt in plaats van hoe je denkt dat ze voelt. “We zijn sowieso minder kritisch voor de mensen met wie we al langer bevriend zijn. Het is altijd lastiger om van hen afstand van te nemen. Heb je twijfels over een vriendschap, vraag jezelf dan af: voel ik me beter als ik tijd heb doorgebracht met deze persoon? Geeft die vriendschap me energie of zuigt die mijn batterij eerder leeg? Ben ik echt mezelf bij hem of haar of doe ik dingen waar ik eigenlijk geen zin in heb? Voel ik vertrouwen of moet ik letten op wat ik zeg en de manier waarop ik iets zeg? Heeft hij of zij opvattingen waar ik het totaal niet mee eens ben? Natuurlijk kent elke hechte vriendschap doorheen de tijd wat schommelingen maar als de antwoorden op deze vragen steeds negatief zijn, dan is het tijd om die vriendschap opnieuw te evalueren.”
Getuigenis: “Hoe pijnlijk het ook was, ik moest haar loslaten”
Clara: “Tot mijn grote spijt heb ik een einde moeten maken aan een heel oude vriendschap. Mijn vriendin was in de loop der jaren steeds meer alcohol beginnen drinken. De situatie werd alsmaar erger. De laatste keer dat ik bij haar was, verkeerde ze in een erbarmelijke toestand: ze liet het eten aanbranden en werd verbaal agressief. Ik heb er nadien nachtenlang wakker van gelegen, en besefte gaandeweg dat het te zwaar voor me werd om de vriendschap te onderhouden. Het drankprobleem maakte alles kapot, maar ik kon er met haar niet over praten. Ik heb dan maar besloten haar niet meer op te zoeken. Ik voel me schuldig, alsof ik haar in de steek liet, maar het was niet meer houdbaar. Het heeft me veel moeite gekost om die breuk te verwerken.”
Dat inzicht is niet altijd makkelijk te verwerken, zeker bij lang bestaande vriendschappen. “Om de vriendschap te redden, moet je een gesprek durven openen waarin je aangeeft wat jou dwarszit zonder de ander te verwijten. Je kan het eventueel proberen aanbrengen met wat humor. Een echte vriendschap kan door dergelijke lastige gesprekken tijdelijk wankelen, maar zal dankzij die eerlijkheid uiteindelijk robuuster worden. Als je het probleem niet aankaart, dreigt dat te leiden tot meer frustraties en kan na verloop van tijd een jammerlijke opmerking tot een felle uitbarsting leiden. Het alternatief, goede vrienden gewoon ghosten of compleet schrappen uit je leven, is absoluut af te raden. Het zou die vriend alleen maar achterlaten met meer littekens en pijn.”
Vertel je beste vrienden wat ze voor je betekenen
Het einde van het jaar is een uitgelezen periode voor reflectie. Tijd dus om terug te blikken op hoe je je vriendschappen het afgelopen jaar hebt beleefd. “Aan onze geliefden en kinderen zeggen we vaak wel hoe graag we hen zien, maar bij vrienden gebeurt dat jammer genoeg veel minder”, vertelt psycholoog prof. Marie-Anne Vanderhasselt. “Vertel je beste vrienden hoe leuk je het dit jaar vond met hen en hoeveel ze voor jou betekenen. Meer tijd vrijmaken voor je beste vrienden is trouwens een perfect voornemen voor het nieuwe jaar.”
- Je bent een vriend van mij, Marie-Anne Vanderhasselt, Borgerhoff & Lamberigts, isbn 9789493387157, €23,99
- Zijn we nog vrienden?, Uus Knops en Julie Minnaert, Borgerhoff & Lamberigts, isbn
9789464778427, €24,99
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier
