De Canon van Vlaanderen, lessen voor de toekomst?

We vroegen aan een oma en haar kleinzoon uit de Canon van Vlaanderen elk het onderwerp te kiezen dat hen het meest aanspreekt. Alsook een thema dat hen bindt. Dit hebben ze als belangrijk weerhouden. Een verrassende keuze.

Lieve is 67 en gepensioneerd ambtenaar. Kleinzoon Stijn is 18 en student elektromechanica. Tot voor kort hadden ze nauwelijks oog voor de Canon van Vlaanderen, het project van de Vlaamse overheid dat in mei gelanceerd werd. Die wil belangrijke figuren en ontwikkelingen in de geschiedenis van Vlaanderen vastleggen en als het ware koesteren voor de toekomst. De deskundigen die de Canon samenstelden, weerhielden 60 onderwerpen, gaande van de Neanderthalers tot het homohuwelijk. Maar welk onderwerp sprak Lieve en Stijn echt aan?

“We moeten voor ons eigen voedsel blijven zorgen”

Lieve koos voor het onderwerp ‘De windmolen van Wormhout’. Uit een akte van de graaf van Vlaanderen uit omstreeks 1183 blijkt dat landbouwers een molen hadden gebouwd ‘die door de wind wordt voortbewogen’. De uitvinding zorgde voor een omwenteling in de landbouw en maakte de bevolkingsgroei in het middeleeuwse West-Europa mogelijk.

“Als dochter van een landbouwer raakte dit verhaal me meteen”, zegt Lieve. “De landbouwers worden vandaag vaak in een slecht daglicht geplaatst, denk maar aan het stikstofdossier. Maar in de Canon lees ik dat de landbouw in onze geschiedenis altijd naar vernieuwing heeft gezocht om de mensen te blijven voeden. Dat is zeer actueel. De Canon laat zien dat we ook vandaag zelf oplossingen kunnen vinden voor de mi- lieuproblemen. Als je, zoals tijdens de energiecrisis, afhankelijk blijft van invoer uit het buitenland, ben je een grote duts. We moeten voor ons eigen voedsel blijven zorgen en niet afhankelijk worden van derden. Net als toen zitten we vandaag in de rats met onze voedselproductie en net als toen gaan onze boeren dat aanpakken. Daarom moeten we dat verhaal over die windmolen in Wormhout koesteren. Ook vandaag moeten we de crisis aanpakken door slim de gratis natuurkrachten zoals water, wind, de getijden en de zon te gebruiken”.

“Ik had een ridder willen zijn”

Minstens zo verrassend was de keuze van Stijn voor het onderwerp ‘De slag bij Gavere’. In 1453 versloegen de troepen van Filips de Goede milities van Gent die vochten voor het behoud van hun privileges. Door de nederlaag konden de Bourgondiërs hun centraal gezag verstevigen. Stijn: “We hebben met heel het gezin naar Tom Waes en de tv-serie ‘Het verhaal van Vlaanderen’ gekeken. Bij de aflevering over de Bourgondiërs zat ik echt op het puntje van mijn stoel. Ik volg een technische opleiding, maar de middeleeuwen hebben me van kleins af aan geboeid. Ik had zeker een ridder willen zijn. Ik kijk graag naar films en documentaires over die periode. Door die slag bij Gavere hebben de Bourgondiërs hun macht kunnen uitbreiden. Die periode is belangrijk, vind ik, omdat de Bourgondiërs een groot deel van de Nederlanden hebben verenigd. Eigenlijk was Vlaanderen toen een soort van grootmacht, de Bourgondiërs hebben ons op de kaart gezet.”

“Dankzij een Chirogroepje”

Lieve en Stijn kozen allebei voor Rock Werchter als thema dan hen verbindt.

Maar gaan jullie ook samen naar festivals?

Lieve: “Dat niet. Toen ik jong was, mocht ik niet van mijn ouders, want een festival was in hun ogen seks, drugs en rock-‘n-roll. Onze eigen kinderen hebben we altijd laten gaan, we zijn hen in Torhout ooit nog gaan halen op de motor. Maar in de Canon heb ik gelezen dat het initiatief voor het grootste rockfestival van Europa in 1975 ooit is genomen door een lokaal Chirogroepje. Mijn twee kleinzoons zijn beiden Chiroleiders. Dat getuigt van de sociale ondernemingszin van onze jeugd.”

Stijn: “Ik geef in onze Chirogroep leiding aan jongeren uit het vierde tot het zesde middelbaar. Samen je schouders onder iets zetten, dat doen we vandaag nog altijd. Ook Rock Werchter is begonnen met een Chirogroepje, dat moeten we onthouden. De jeugdbeweging leeft in Vlaanderen en de mensen staan positief tegenover ons. Toen we onlangs van een kamp terugkeerden, kregen we autopech. We waren nog in Chirotenue en zijn meteen geholpen door een mevrouw die zelf kookmoeder was op een kamp van een jeugdbeweging. Nergens ter wereld vind je ook zoveel rockfestivals als bij ons. Zelf ben ik zot van de Gentse Feesten en ik zou dolgraag eens naar Rock Werchter gaan, want hun line-up is altijd geweldig.”

“Tom Waes, kom terug!”

Hadden we jullie niet aangesproken over de Canon, zouden jullie zich er dan ooit in verdiept hebben?

Lieve: “Ik had erover gelezen in de krant en het gezien in het televisiejournaal, maar ik zou nooit spontaan gaan lezen zijn op de website. Nu besef ik dat zaken, zoals de vernieuwingen in de landbouw of het ontstaan van al die festivals, bewaard moeten blijven. De Canon is eigenlijk heel actueel, het zijn lessen voor de toekomst.”

Stijn: “Nu ik de Canon heb bekeken op het internet, vind ik het wel belangrijk dat hij er is. Het zijn onze grondslagen. Toen ik aan mijn vrienden vertelde dat ik in de Canon aan het lezen was, moesten ze lachen met het woord ‘canon’. Maar toen ik vertelde wat erin stond, was er toch interesse. Waarom niet een nieuwe televisieserie zoals ‘Het verhaal van Vlaanderen’ maken met telkens één onderwerp uit de Canon per aflevering? Dat zou de Canon echt populair maken.”

Lieve: “Zeker als het Tom Waes is op zondagavond ...”

Welke onderwerpen missen jullie in de canon?

Lieve: “Onze kermissen met hun friet- en oliebollenkramen. Zij zijn een essentieel onderdeel van onze identiteit.”

Stijn: “Als het kan, meer onderwerpen die jonge mensen van vandaag aanspreken.”

Moet er niet een canon voor heel België komen? Sommige thema’s kan je toch niet los zien van de rest van ons land?

Stijn: “Misschien wel. Er zijn ook veel goede rockfestivals in Wallonië. Dour bijvoorbeeld.”

Lieve: “Als ze je in het buitenland vragen waar je vandaan komt, zeg je toch altijd eerst ‘uit België’. Pas als ze je vragen uit welk deel van België, zeg je ‘uit Vlaanderen’.

Mogen ze jullie vragen mee te werken aan een volgende update van de Canon?

Stijn: “Met wat ik nu weet wil ik gerust met mijn maten brainstormen over onderwerpen die meer aansluiten bij jonge mensen.”

“Mensen niet geïnteresseerd in geschiedenis? Nonsens!”

“Ik blijf verbaasd dat sommigen zich erover verbazen dat mensen geïnteresseerd zijn in geschiedenis”, zegt Jan Dumolyn, professor geschiedenis aan de UGent en medesamensteller van de Canon van Vlaanderen. “Het succes van de tv-serie, de verkoop van het Canonboek – al 30.000 exemplaren – en de interesse van Lieve en Stijn bewijzen het tegendeel. We hebben aan de Canon gewerkt met een zo breed mogelijke opvatting over wat geschiedenis is. Ook het dagelijkse leven van gewone mensen en de cultuur komen aan bod. De Canon was een politieke beslissing. Ik heb er aan meegewerkt omdat het een kans bood om na te denken over alles wat ons als maatschappij kan binden. Ik hoop dat leerkrachten, de erfgoedsector en vele anderen de Canon creatief en kritisch gaan gebruiken. Je moet wel oppassen met het cliché dat de geschiedenis ons zaken over het heden kan leren. Geschiedenis wordt altijd geschreven vanuit de visie en de noden van vandaag, maar die kunnen morgen weer anders zijn.”