Is het vet van de soep voor omega 3?

Tien jaar geleden bleken omega 3-vetzuren plots onmisbaar. We werden aangespoord om makreel en haring op het menu te zetten en werden overspoeld met voedingssupplementen. Maar vandaag zijn wetenschappers terughoudender.

Vroeger was er geen arts die niet huiverde bij het woord ‘vetten’. Tot men bepaalde vetstoffen, de omega 3-vetzuren, van alle blaam zuiverde en ging aanraden. In de eerste plaats omdat ons lichaam deze ‘essentiële’ vetzuren niet zelf aanmaakt en we ze dus uit onze voeding moeten halen. Maar ook omdat ze tal van heilzame effecten kregen toegedicht: ze zouden een infarct, depressie en agressiviteit helpen voorkomen, ontstekingsremmend werken, het verouderingsproces vertra- gen en zelfs goed zijn voor ons brein. Omega 3-vetzuren leken een wondermiddel maar naarmate de jaren verstreken en de wetenschappelijke studies talrijker werden, verloren de vetzuren aan glans. In die mate zelfs dat het vet nu van de soep lijkt voor omega 3.

Iedereen een tekort

Omega 3-vetzuren komen voor in levensmiddelen die we doorgaans in homeopathische hoeveelheden nuttigen: lijnzaad en lijnzaadolie, koolzaadolie, notenolie, visolie, vette vis, schelpdieren, enz. (lees ook In uw winkelkarretje). Volgens professor Yvon Carpentier van de Hoge Gezondheidsraad (tevens voorzitter van de Belgian Atherosclerosis Society/Belgian Lipid Club en redacteur van het medische vakblad Current Opinion in Clinical Nutrition) kampt de meerderheid van de Belgen met een tekort aan deze vetzuren omdat we niet genoeg producten uit de zee eten. Maar ook omdat we te veel omega 6-vetzuren binnenkrijgen – uit maïsolie, zonnebloemolie, sojaolie – en dat gaat ten koste van omega 3. De arts wijst ook op het belangrijke onderscheid tussen omega 3-vetzuren in plantaardige oliën en in visolie. “Die laatste hebben een grotere positieve impact op onze gezondheid. Plantaardige oliën zijn ook interessant maar we moeten er meer van nuttigen om hetzelfde heilzame effect te bereiken.”

Omstreden effect

Op 12 september 2012 kwam de Journal of the American Medical Association (JAMA) met een bericht dat insloeg als een bom. Uit een onderzoek bij 70.000 mensen die extra omega 3-vetzuren toegediend kregen in variabele doses, concludeerden de artsen dat er geen significant verband is tussen de inname van deze voedingssupplementen en een daling van de mortaliteit, in het bijzonder de cardio- vasculaire sterfte. Weggooien die makreel in blik of niet? “Het gaat hier om een meta-analyse”, verduidelijkt professor Carpentier, “die een twintigtal studies omvat bij 70.000 patiënten ouder dan 60 jaar, die behandeld werden voor cardiovasculaire problemen. Ze kregen 1 tot 1,5 g omega 3 van mariene oorsprong toegediend. Deze zeer waardevolle studie hanteert evenwel ongewone criteria, zodat je je kan afvragen of de conclusies dezelfde zouden zijn geweest met minder zieke patiënten of met hogere dosissen vetzuren.”

Een hart onder de riem

“Andere studies worden niet ter discussie gesteld”, benadrukt Carpentier. Een daarvan, de Gissi-studie, volgde in Italië drie jaar lang 11.000 patiënten die kort tevoren een infarct hadden gehad en 1 g omega 3 toegediend kregen. “De mortaliteit door cardiovasculaire aandoeningen nam met 25% af. De conclusies waren zo opzienbarend dat de Amerikaanse cardiologen (American College of Cardiology/American Heart Association) sindsdien een omega 3-supplement van mariene oorsprong aanraden na een infarct. Een andere studie van Philip Calder bij patiënten die moesten worden geopereerd aan de hoofdslagader, wees uit dat de toediening van omega 3-vetzuren van mariene oorsprong een gunstige invloed had op atheroomplaques (verdikkingen van de slagaderwand). Ze werden minder kwetsbaar waardoor het risico op trombose afnam.”

Een stroom aan bewijzen

Moeten we nu vraagtekens plaatsen bij de weldaden van deze essentiële vetzuren of verdienen deze supplementen net aanbeveling? Het antwoord van professor Carpentier is genuanceerd: “Indien uw voeding voldoende omega 3 bevat, zullen voedingssupplementen niets meer bijbrengen. Een tekort moet daarentegen altijd worden gecorrigeerd, want het is wel degelijk bewezen dat omega 3-vetzuren goed zijn voor de gezondheid.” Ze werken ontstekingsremmend, beschermen de bloedvatwand, regelen hartritmestoornissen maar verlagen ook de bloeddruk en gaan de vorming van bloedklonters tegen. Daarnaast blijken ze ook de gevolgen van veroudering te temperen, vooral dan bij obese mensen. “Er zijn dus echt wel voldoende bewijzen om te stellen dat omega 3-vetzuren interessante eigenschappen bezitten”, aldus nog de expert.

Ook nog veel vragen

Wat de andere weldaden van omega 3 betreft, stelt de specialist zich eerder terughoudend op: “Het is wetenschappelijk bewezen dat omega 3-vetzuren inwerken op de hersenen en op de stemming. Ze zouden ook de impact van stress verkleinen en agressiviteit afremmen. Toch kunnen we maar beter voorzichtig blijven: het is overdreven om te beweren dat deze vetzuren goed zijn voor alles!”

En er blijven nog zaken onopgehelderd: “We weten nu dat het risico op een beroerte groter is bij mensen die slechts geringe hoeveelheden omega 3 consumeren. Maar men is er nog niet uit of we omega 3 vetzuren het best opnemen via de voeding dan wel in de vorm van supplementen.” Een ding staat vast: essentiële vetzuren hebben nog lang niet al hun geheimen prijsgegeven.

Michèle Rager