12 vragen over de zorgvolmacht

Met een zorgvolmacht kan je beslissingen nemen in de plaats van je partner, ouder, beste vriend... Anders dan bij een gewone volmacht, blijft de zorgvolmacht overeind als die persoon wilsonbekwaam wordt en kan je er sinds kort ook persoonlijke zaken mee regelen.

De zorgvolmacht bestaat sinds 2014 en wordt elk jaar populairder. Een kleine 40.000 landgenoten lieten vorig jaar een zorgvolmacht registreren. Zelf beslissen wie later voor jou beslist, daar komt het kort gezegd op neer. Veel zorgvolmachten worden opgemaakt door mensen die wensen dat eerst hun partner en later hun kinderen beslissingen nemen over hun vermogen, als ze dat zelf niet meer kunnen. Maar je kan het ook op veel jongere leeftijd doen. Want helaas kan iedereen in een coma belanden. Sinds kort kan je er ook persoonlijke zaken mee regelen. Maar ongeacht de leeftijd waarop je een zorgvolmacht maakt, je moet wilsbekwaam zijn op het moment dat je de volmacht geeft.

1 Waarom een zorgvolmacht en geen gewone volmacht?

Heeft je vader jou een gewone volmacht gegeven om geld af te halen in zijn plaats, dan stopt deze volmacht als je vader wilsonbekwaam wordt. Je riskeert dan dat de vrederechter een bewindvoerder aanstelt om het vermogen van je vader te beheren. Dat kan bijvoorbeeld een familielid zijn, maar evengoed een advocaat. Je vader kiest dan niet zelf wie er precies wordt aangeduid en hij kan deze persoon ook geen instructies meer geven.

2 Moet alles op papier?

Een zorgvolmacht moet op papier staan. Een mondelinge volmacht is niet geldig. Je mag die volmacht zelf opstellen, behalve als je erin opneemt dat de persoon die je aanduidt onroerende goederen mag verkopen. Dat moet je bij de notaris laten optekenen en dat kost je ongeveer 350 euro. In de praktijk wordt 99% van de zorgvolmachten notarieel opgemaakt, o.a. omdat er bijna altijd een gezinswoning in het spel is.

Om geldig te zijn moet de zorgvolmacht worden geregistreerd in het Centraal Register voor Lastgevingen (CRL), dat wordt bijgehouden door de Federatie van het Notariaat. Een niet-geregistreerde zorgvolmacht is, op het moment dat de volmachtgever onbekwaam wordt, sowieso ongeldig. De registratie kost 18,15 euro inclusief btw. Laat je een zorgvolmacht opstellen door een notaris, dan zorgt die voor de registratie. Zo niet moet je dit zelf doen via de griffie van het vredegerecht van je wettelijke verblijfplaats. Hiervoor heb je een eensluidend verklaard afschrift van de zorgvolmacht nodig, dat je bij de gemeente of bij een notaris kan halen.

3 Mag je samen een zorgvolmacht geven?

Een testament mag je niet met twee personen opmaken, een zorgvolmacht wel. Zo kunnen je ouders, of jij en je partner, bijvoorbeeld, in één enkele zorgvolmacht mekaar als eerste vertegenwoordiger aanduiden en dan de kinderen.

4 Kan je verschillende personen aanduiden als lasthebber?

Het hoeft niet bij één lasthebber of gevolmachtigde te blijven. Je ouders kunnen bijvoorbeeld je broer of zus aanstellen om hun rekeningen te beheren en betalingen te doen en jou aanduiden om het appartement dat ze verhuren te beheren. Ze kunnen in de zorgvolmacht ook best aangeven wie ze subsidiair willen aanduiden, voor het geval hun eerste keuze de volmacht niet aanvaardt of zelf niet meer wilsbekwaam of overleden is op het moment dat de volmacht uitwerking krijgt.

Vaak geven mensen een ruime zorgvolmacht aan hun partner. Wanneer de kinderen lasthebber worden, duiden ze dan specifieker aan wie ze welke taak toevertrouwen. Als er meer dan twee kinderen zijn, kan er ook met een bepaalde meerderheid worden gewerkt. Als er vier kinderen zijn, kunnen ouders belangrijke beslissingen bijvoorbeeld laten nemen door drie vierde meerderheid van de kinderen.

5 Kan de volmachtgever zich bedenken?

Stel, je moeder heeft je broer volmacht gegeven, maar bedenkt zich en wil jou in de plaats. Als je moeder nog wilsbekwaam is op het moment dat ze zich bedenkt, is dat geen enkel probleem. Maar hou er ook rekening mee dat die vrijheid om iemand van je keuze aan te stellen ook nadelen heeft. Want er is geen controle van een rechter op de uitoefening van de zorgvolmacht.

6 Hoe ver ka je gaan bij het beheren van het vermogen?

Wie een zorgvolmacht geeft, bepaalt als opdrachtgever hoever de lasthebber mag gaan. Zo kan het zijn dat je vader jou enkel volmacht geeft om daden van beheer uit te voeren: bijvoorbeeld een onroerend goed verhuren, beleggingen doen, de huur en het pensioen ontvangen.

Maar je vader kan ook verder gaan en jou daden van beschikking laten uitvoeren. In dat geval mag je bijvoorbeeld het onroerend goed dat je in zijn plaats beheert ook verkopen.

7 Mag je als lasthebber de gezinswoning verkopen?

Vroeger stond vaak in de zorgvolmacht dat de kinderen de ouderlijke gezinswoning niet mochten verkopen. Maar in de praktijk gebeurde het dan geregeld dat, wanneer de ouders naar een woon-zorgcentrum moesten verhuizen, die gezinswoning nog jaren leeg bleef staan, met alle gevolgen van dien. Het huis verhuren was ook meestal geen optie, omdat het verouderd was.

Vandaar dat vandaag in de meeste zorgvolmachten wordt opgenomen dat de gezinswoning wél kan worden verkocht. Het geld kan dan dienen om de factuur van het woon-zorgcentrum te helpen betalen.

8 Mag je als lasthebber aan jezelf of je kinderen schenken?

Als jij lasthebber bent en je ouders hebben in hun zorgvolmacht laten optekenen dat er schenkingen mogen worden gedaan als zij wilsonbekwaam worden, dan mag jij dat ook doen. Maar doorgaans wordt bepaald dat de lasthebber evenveel per kop of per staak (bij vooroverlijden) moet schenken. En aan jezelf schenken kan niet. Ofwel wordt er voor die schenking dan een lasthebber ad hoc (bijvoorbeeld een familielid) aangesteld, ofwel wordt bepaald dat de kinderen kruiselings voor elkaar aanvaarden, zodat er geen lasthebber ad hoc nodig is. Schenken aan je eigen kinderen, dus aan de kleinkinderen van je ouders, kan wel zonder lasthebber ad hoc.

In de praktijk blijven schenkingen echter een delicaat punt. Want als er te veel wordt geschonken, komen de ouders op het einde misschien geld tekort. Toch willen ouders niet dat hun kinderen zich blauw betalen aan erfbelasting. Sommige notarissen lossen dit op door in de zorgvolmacht op te nemen dat er altijd voldoende liquide middelen moeten overblijven om de lastgever de nodige zorg en huisvesting te bieden – bijvoorbeeld 30.000 euro -, afhankelijk van het vermogen en de levensstijl. Ouders specificeren ook best duidelijk welke goederen niet mogen worden geschonken.

9 Welke zorgbeslissingen mag de lasthebber nemen?

Sinds kort kunnen in de zorgvolmacht ook afspraken worden opgenomen over de zorg voor de volmachtgever en niet louter over zijn vermogen. Je ouders kunnen bijvoorbeeld in de volmacht zetten dat ze verzorgd willen worden in een woon-zorgcentrum, of dat ze de noodzakelijke zorg willen krijgen als ze ziek worden of slachtoffer worden van een ongeval. Ze kunnen daarin heel specifiek zijn en bepalen in welk WZC ze willen wonen, of door welke dokter ze opgevolgd willen worden. Maar ook een dokter kan overlijden en een WZC kan failliet gaan. Het is dus beter dat ze een voorkeur vermelden.

Je ouders kunnen in de zorgvolmacht verder vermelden dat jij er moet op toezien dat hun rechten als patiënt worden geëerbiedigd. Dat ze een specifieke vertegenwoordiger kunnen aanduiden die afwijkt van de wettelijke cascade om hun patiëntenrechten te behartigen, is niet nieuw. Wel nieuw is dat het via de zorgvolmacht kan. Dit betekent dan dat jij in de cascade van mogelijke vertegenwoordigers op de eerste plaats komt, vóór de door de vrederechter benoemde bewindvoerder en vóór de bij wet bepaalde familieleden. Jij behartigt dan de patiëntenrechten en de arts moet jouw beslissing volgen.

10 Kan je in de zorgvolmacht opgeven dat je thuis wil blijven wonen?

Veel mensen willen zo lang mogelijk thuis wonen, ook al komt daar heel wat betaalde huishoudhulp aan te pas. Maar vaak staat deze wens niet uitdrukkelijk op papier. Vandaar dat vandaag steeds vaker volgende clausule terug te vinden is in de zorgvolmacht: ‘De lastgever moet zo lang mogelijk in zijn vertrouwde omgeving kunnen blijven wonen, met behoud van de huidige levensstandaard, zolang dit medisch en financieel verantwoord is’. Je ouders kunnen je in de zorgvolmacht zelfs de opdracht geven om verpleegkundigen toegang te geven tot hun woning.

11 Wanneer treedt de zorgvolmacht in werking en voor hoelang?

Beslist je vader dat de zorgvolmacht onmiddellijk ingaat, dan kan jij als lasthebber zelf bepalen wanneer je er gebruik van begint te maken. Of je vader kan jou al een aantal zaken laten doen in zijn plaats, terwijl hij zelf nog perfect wilsbekwaam is. De zorgvolmacht heeft het voordeel dat er al gebruik van kan worden gemaakt in de aanloop naar de onbekwaamheid. Iemand wordt immers niet van de ene op de andere dag onbekwaam. Ook als de lastgever minder goed te been is, maar wel nog wilsbekwaam, is een onmiddellijke zorgvolmacht handig.

Beslist je vader dat de zorgvolmacht pas ingaat als hij wilsonbekwaam is, dan kan die wilsonbekwaamheid worden vastgesteld door bijvoorbeeld twee onafhankelijke artsen.

De uitwerking van de zorgvolmacht eindigt wanneer de volmachtgever overlijdt. Als lasthebber moet je je dus niet bezighouden met de afwikkeling van de nalatenschap.

12 Krijg je als lasthebber een vergoeding?

Je ouders kunnen jou een vergoeding toekennen, maar zijn daar niet toe verplicht. Hou er wel rekening mee dat deze vergoeding dan in principe belast wordt.