Wat met je huisdier als je er niet meer bent?
Huisdieren worden nog steeds beschouwd als ‘activa van de nalatenschap’. Wil je vermijden dat ze na je dood in een asiel terechtkomen? Dan is het belangrijk om vooruit te plannen door een ‘erfgenaam’ of een opvangfamilie voor hen aan te wijzen.
“Als ik eerder sterf dan mijn hond, dan zal ik aan mijn dierenarts vragen om samen te kunnen vertrekken”, zo verklaarde de Franse acteur Alain Delon. “Ik verkies dit, want ik huiver van de gedachte dat hij op mijn graf wegkwijnt van verdriet.” Uiteindelijk werd Loubo, de Mechelse herder van de in 2024 overleden acteur, toch niet geëuthanaseerd en bleef hij thuis wonen.
Maar het zijn zeker niet alleen beroemdheden die bezig zijn met het lot van hun huisdier na hun dood. En in tegenstelling tot de Verenigde Staten kunnen dieren bij ons niet erven. Ken je het verhaal van Choupette, de kat van modeontwerper Karl Lagerfeld? Dit dier ‘erfde’ een aanzienlijk bedrag. Een gouvernante, die al voor de kat zorgde toen Lagerfeld nog leefde, nam haar na zijn dood in huis. Choupette kon zo verder leven, verblijven in een luxueuze woning en kreeg ook een deel van de nalatenschap van de ontwerper, dat hij speciaal bestemd had voor het onderhoud van zijn kat.
Het dier blijft ‘eigendom’ van de overledene
Veel mensen beschouwen hun huisdier als een volwaardig lid van de familie. En ze maken zich ook zorgen over wat er met hun dier zal gebeuren als ze sterven of als ze er zelf niet meer voor kunnen zorgen, wat misschien nog meer geldt voor alleenstaanden.
In België wordt een huisdier bij het overlijden van zijn baasje vanuit juridisch oogpunt als een ‘actief van de nalatenschap’ beschouwd, net zoals andere goederen, zo verduidelijkt Isabelle Verhulst, Head of Wealth Analysis & Planning bij Belfius. “Ondertussen erkent het Burgerlijk Wetboek wel dat huisdieren levende wezens zijn met gevoelens (en dus niet langer roerende goederen), maar in het erfrecht worden ze nog altijd als eigendom van de overledene gezien en behandeld.”
Je kan je huisdier opnemen in je testament, wat conflicten tussen erfgenamen kan vermijden.
Heb je niets geregeld, dan wordt je huisdier dus aan je erfgenamen toegewezen. Zij moeten dan onderling bepalen wie voor het dier zal zorgen en de eventuele bijkomende kosten, zoals die van de dierenarts, op zich zal nemen. Dit kan heel wat onzekerheid teweegbrengen en zelfs tot conflicten leiden. Soms wil niemand de verantwoordelijkheid dragen, waardoor het dier uiteindelijk in een asiel kan terechtkomen.
Gelukkig zijn er juridische alternatieven om te voorkomen dat huisdieren in een kooi belanden, zeker als ze dat nooit gewoon zijn geweest.
Een schenking
Niets belet je om specifiek voor de verzorging van je huisdier een som geld na te laten aan een vertrouwenspersoon. Dit kan door het bedrag vooraf te schenken via een handgift of een niet-belastbare bankgift. Maar dan moet je als schenker vijf jaar na de gift nog in leven zijn in Vlaanderen en Wallonië, en drie jaar in Brussel. Anders kan de fiscus deze gift beschouwen als een schenking, die dan onderworpen is aan successierechten. Dit betekent dat er dan erfbelasting moet betaald worden, variërend van 30% tot 80% (indien de begunstigde geen familie is), afhankelijk van het gewest en de belastingschijf.Maar er is een andere oplossing: als je de schenking via een notariële akte doet, bedraagt de belasting maar 7% in Vlaanderen en Brussel, en 5,5% in Wallonië. Welke manier je ook kiest, een bedrag voor je huisdier vrijmaken biedt toch enige gemoedsrust. Maar zelfs dan blijft de vraag hoe je kunt controleren of je specifieke wensen met betrekking tot je dier correct worden nageleefd.
Een testament
Daarom kan je ook opteren voor een bijkomende juridische stap om je huisdier na je dood te beschermen: een testament opmaken. Inderdaad, het is mogelijk om een huisdier op te nemen in een testament, wat tegelijk ook kan helpen om mogelijke conflicten tussen erfgenamen te vermijden.
Een testamentuitvoerder
Het is mogelijk om een testament met last op te maken, waarin je bepaalt welke erfgenaam verantwoordelijk wordt voor het welzijn van je dier. Om te garanderen dat deze verplichting wordt nageleefd, bouw je best een controlemechanisme in door een testamentuitvoerder aan te wijzen. Dit kan een familielid, een vertrouwenspersoon of een professional zijn, zoals een notaris of advocaat (een betalende dienst). Deze testamentuitvoerder moet erop toezien dat je wensen worden gerespecteerd. Als de aangewezen erfgenaam de verplichtingen tegenover je dier niet nakomt, dan kan hij worden ontzet uit zijn erfrechten.
“In dat testament kan je ook specificeren wat een goede zorg voor je huisdier voor jou betekent”, legt Isabelle Verhulst uit. “Een jaarlijkse volledige controle door de dierenarts, een specifiek merk voor honden- of kattenvoer ... Maar dit alles brengt wel kosten met zich mee, dus verzeker je ervan dat de persoon die je wil aanwijzen deze verantwoordelijkheid wel op zich wil nemen. Anders bestaat het risico dat de erfgenaam afstand doet van de erfenis en er uiteindelijk niets voor je dier is geregeld.”
Een dierenbeschermingsorganisatie inschakelen, via een legaat
Een andere mogelijkheid is om in je testament een legaat op te nemen ten gunste van een vzw die zich inzet voor dierenbescherming en die de zorg voor je huisdier zal overnemen. In dat geval is het essentieel om duidelijk de voorwaarden voor deze opvang te specificeren: kan je dier elders terecht dan in een asiel?
Sommige vzw’s hebben een netwerk van opvanggezinnen die een geschikte leefomgeving bieden. Heeft je dier misschien specifieke zorgbehoeften? Als je meerdere dieren hebt, moeten zij dan samen kunnen blijven? En welk bedrag ben je bereid opzij te zetten voor hun onderhoud?Voordat je deze beslissing neemt, is het belangrijk om goed na te gaan hoe de verschillende organisaties werken, want niet alle vzw’s accepteren dergelijke verplichtingen. Vaak, maar niet altijd, ontvangt de organisatie een deel van je nalatenschap, maar alleen wanneer het geschonken bedrag voldoende is om het welzijn van je dier te garanderen. Weet ook dat liefdadigheidsorganisaties genieten van verlaagde successierechten op de legaten die zij ontvangen.
Een opeenvolging van erfgenamen
“Ten slotte kan je al deze verschillende oplossingen ook combineren, door een opeenvolging van erfgenamen aan te duiden in je testament”, besluit Isabelle Verhulst. “Bijvoorbeeld: ik maak mijn broer erfgenaam, op voorwaarde dat hij goed voor mijn hond zorgt, waarop mijn ouders zullen toezien. Is dat niet het geval, of wil hij deze verantwoordelijkheid niet dragen, dan gaat de erfenis naar een bepaalde organisatie, die zich over mijn hond zal ontfermen.”
En als je ziek wordt?
Stel dat je nog leeft, maar door ziekte of ouderdom niet langer in staat bent om zelf voor je huisdier te zorgen. Wat gebeurt er dan? Een mandaat van buitengerechtelijke bescherming is in dat geval een optie.
Dit mandaat is een zorgvolmacht die je bij de notaris opstelt: je duidt daarbij een persoon aan die in jouw plaats beslissingen neemt, zowel over je persoonlijk welzijn als over je bezittingen.
Zo kan je uitdrukkelijk in deze overeenkomst laten opnemen dat de persoon die je hebt aangeduid zal beslissen over wat er met je hond zal gebeuren als je zelf niet meer in staat bent ervoor te zorgen. Daarnaast kan je ook iemand aanwijzen die een woonzorgcentrum voor je zal uitkiezen, met als voorwaarde dat het gezelschap van huisdieren voor bewoners is toegelaten.
Hou er wel rekening mee dat een buitengerechtelijk beschermingsmandaat eindigt bij het overlijden van de persoon. Wens je dat er na je overlijden op een speciale manier voor je dier wordt gezorgd, dan is het beter om een testament op te stellen of een beroep te doen op een organisatie met een netwerk van adoptiegezinnen (zie verder), met de verplichting om zorg te dragen voor je dier.
Getuigenis: “Hermes legde meteen zijn kop op mijn schoot”
“Ik wens dat Gaia (Global Action in the Interest of Animals vzw) na mijn overlijden voor mijn dieren zorgt.” Bernadette was stervende en nam in deze bewoordingen de vereniging ter bescherming van dierenrechten op in haar testament. “De wensen van erflaters op het moment van hun overlijden liggen ons nauw aan het hart”, zegt Morgane Van Herreweghe, verantwoordelijk voor legaten bij Gaia. “Wij beschikken over een netwerk van gezinnen die de dieren die men ons toevertrouwt een thuis en de nodige veterinaire zorg bieden.”
Zo belandde Hermes, de 13,5 jaar oude hond van Bernadette, bij Robert Taverniers, 75 jaar. “Ik ben sympathisant van de vereniging”, vertelt hij. “Ongeveer zes maand geleden verloor ik mijn laatste hond. Vanwege mijn leeftijd had ik besloten er geen nieuwe meer in huis te nemen, maar toen ik de foto van Hermes zag raakte me dat zo dat ik toch overstag ben gegaan. Twee jonge dames van de vereniging zijn twee keer bij mij thuis geweest om te zien of alle opvangvereisten vervuld waren. En zodoende ben ik nu een ‘gastgezin’ geworden.” De vereniging controleert of het dier goed behandeld wordt (zowel voor als na de overdracht), of het een geschikte opvangfamilie betreft, of er voldoende ruimte is …
“Toen Hermes bij mij arriveerde,” vervolgt Robert, “kwam hij meteen naar me toe en legde zijn kop op mijn schoot. Dat was een ontroerend moment, alsof we altijd al op elkaar hadden gewacht. Het is een schattige hond, een beetje koppig, maar buitengewoon intelligent. Al snel raakte hij gewend aan het huis. Ik betreur mijn beslissing dan ook geen seconde. Wij hebben ontzettend veel aan elkaar.”
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier