Beweging als medicijn tegen artrose

Steeds meer Belgen krijgen te maken met artrose. Dat veroorzaakt pijn en stijfheid in de gewrichten. Hoogleraar reumatologie Margreet Kloppenburg: “Patiënten denken: ‘ik moet niet te veel bewegen’, maar sterke spieren beschermen de gewrichten juist.”

Maar liefst één op de twee Belgen krijgt ooit last van artrose. Wie oud genoeg wordt, zal er zelfs niet aan kunnen ontsnappen. Artrose is geen slijtageproces, het is een ziekte van het gewricht zelf. Er is íets – een mechanische prikkel, groot of klein – waardoor het gewricht beschadigd raakt. Dat kan een oud knieletsel zijn, maar ook jarenlange kleine overbelasting. De kraakbeenbekleding van het gewricht wordt dunner of verdwijnt plaatselijk, het bot eronder verandert, en soms ontstaat een ontsteking.

De boven- of onderkant van het lichaam?

“De knie staat met stip op één. Daarna komen de handen en dan de heupen. Maar eigenlijk kan elk gewricht artrose krijgen. En het komt veel vaker voor bij vrouwen dan bij mannen. Veel vrouwen krijgen klachten rond de overgang. We weten nog niet óf en welke hormonen hierbij een rol spelen, maar het is een belangrijk punt.”

Hoe krijg je artrose?

“Overgewicht is één van de grootste risicofactoren, vooral voor knieartrose. Dat is deels logisch, want extra kilo’s dragen, betekent meer druk op je gewrichten. Maar vetweefsel maakt ook allerlei stoffen aan die ontstekingen bevorderen en de balans in het gewricht verstoren.

We zien dat mensen met overgewicht ook vaker handartrose hebben en daar draag je je gewicht niet op. Dat laat zien dat er ook een biochemisch effect is. Afvallen helpt dus ook om minder van die ontstekingsbevorderende stoffen aan te maken.”

Grotere kans op hart- en vaatziekten

“Mensen met artrose hebben inderdaad vaker last van hart- en vaatziekten, en daar wordt veel onderzoek naar gedaan. De vraag is: veroorzaakt het ene het andere, of zijn er onderliggende processen in het lichaam die zowel artrose als hartproblemen in de hand werken? Sommige klassieke risicofactoren voor hart- en vaatziekten – zoals overgewicht – zien we ook vaker bij mensen met artrose. Bovendien zijn mensen met artrose vaak minder actief door de pijn, en ook dat verhoogt het risico op hartproblemen.

Bewegen is nochtans essentieel, ook voor wie artrose heeft, al voelt dat soms tegennatuurlijk. “Daarom vind ik het zo belangrijk dat mensen beseffen dat het idee van ‘slijtage’ niet klopt. Want ons instinct zegt dan: ik moet niet te veel bewegen, terwijl sterke spieren de gewrichten net beschermen. Je kan bijvoorbeeld zwemmen, maar wandelen, fietsen en lichte krachttraining zijn ook prima. Het gaat er vooral om dat je iets kiest wat je leuk vindt en kunt volhouden. Veel mensen zijn bang dat ze hun gewrichten kapotmaken, maar dat is echt een misverstand.”

De rol van voeding

“Er is nog geen bewijs dat bepaalde voedingsmiddelen artrose veroorzaken of juist verminderen. Wat wél belangrijk is, is een gezond gewicht: dat beschermt je gewrichten het meest. Verder geldt gewoon het algemene voedingsadvies: eet gevarieerd, beperk bewerkt voedsel en zorg voor voldoende groenten en fruit.”

En supplementen als glucosamine of groenlipmossel? “Die vraag krijg ik vaak. Er is veel onderzoek naar gedaan, maar de resultaten zijn teleurstellend. Voor glucosamine bijvoorbeeld laten grote studies zien dat het geen merkbaar effect heeft. De officiële richtlijnen raden supplementen dan ook niet aan. Je kan ze natuurlijk wel proberen. Als je er baat bij lijkt te hebben en het is veilig, dan is dat prima. Maar sterk wetenschappelijk bewijs ontbreekt.”

Zijn pijnstillers effectief bij artrose?

“Voor lichte pijn is paracetamol een veilig middel, al helpt het niet bij iedereen even goed. Ontstekingsremmers, de zogeheten NSAID’s zoals ibuprofen of diclofenac, werken vaak beter, maar hebben meer bijwerkingen. Daarom raden we aan om ze alleen tijdelijk te gebruiken, in periodes dat de pijn heviger is en als er geen contra-indicaties zijn.

Een goed alternatief zijn ontstekingsremmende crèmes en gels. Die zijn in placebo-gecontroleerd onderzoek zeer effectief gebleken bij hand- en knieartrose en hebben door hun lokale werking minder bijwerkingen. Ook mensen die geen NSAID’s mogen, zoals hartpatiënten, kunnen ze in overleg met hun arts vaak veilig gebruiken.”

Nieuwe behandelingen op komst

“Een interessante ontwikkeling is de kniedistractie, waarbij het gewricht tijdelijk met pinnen een beetje uit elkaar wordt getrokken. De eerste resultaten zijn veelbelovend: mensen hebben minder pijn en het kraakbeen lijkt zelfs wat terug te groeien. Het is nog een ingrijpende behandeling, maar je behoudt wel je eigen gewricht.

Verder wordt gekeken naar medicijnen die de ontstekingsreacties in het gewricht beïnvloeden, zoals colchicine en interleukine-remmers. En er is onderzoek naar gentherapie en stamcelbehandelingen. Nog niets heeft zich vertaald in een therapie die breed toepasbaar is, maar het veld beweegt snel.”