Plots hoofdpijn van een ijsje? Dit is waarom en wat je eraan kan doen

Zonnige dagen doen ons volop naar ijsjes snakken en grijpen. Lokt zo’n ijskoude verfrissing bij jou plots hoofdpijn uit? Dan ben je niet alleen! Dit fenomeen, ook wel brain freeze genoemd, komt vrij vaak voor maar er zijn eenvoudige oplossingen voor.

IJshoofdpijn is een veel voorkomende aandoening die al sinds 1850 (!) in de medische literatuur wordt besproken. De precieze oorzaak blijft nog steeds onderwerp van discussie. Berichten over hoe vaak dit gebeurt, variëren tussen 30 tot 40 procent bij mensen die normaal geen hoofdpijn hebben.

Snel en kort

“Kenmerkend voor ijshoofdpijn is dat het vrij snel optreedt na het eten of drinken van ijskoude voeding en dat het ergens in het midden van het voorhoofd of in beide slapen begint.  Meestal duurt het niet langer dan vijf minuten”, vertelt ingenieur en voedingswetenschapper Eric De Maerteleire. Zowel de Wereldgezondheidsorganisatie als de International Headache Society hebben dit fenomeen erkend als een goedaardige hoofdpijn die niet wijst op de aanwezigheid van een onderliggende ziekte en geen enkel gezondheidsrisico inhoudt.

Temperatuurgevoelige zenuwen

Het is bekend dat blootstelling van het blote hoofd aan vriestemperaturen of duiken in ijskoud water ook plotse hoofdpijn kunnen veroorzaken, waarschijnlijk door overmatige stimulatie van temperatuurgevoelige zenuwuiteinden in de hoofdhuid en het gezicht. Wellicht is dit ook het geval bij ijshoofdpijn. “Maar de mechanismen die ten grondslag liggen aan ijshoofdpijn zijn nog niet volledig bekend.”

De meeste experten volgen de verklaring dat plotse koude ervoor zorgt dat kleine bloedvaten achter in het gehemelte samentrekken en vervolgens zich snel verwijden. Pijnreceptoren in de buurt van de bloedvaten, de zogeheten SPG zenuwen, voelen deze abnormale veranderingen snel aan en sturen een boodschap langs kleine zenuwvezels naar een grotere zenuw (de nervus trigeminus). Die meldt het op zijn beurt aan de hersenen. Mensen met ijshoofdpijn zouden een hypersensitief zenuwsysteem hebben, een factor die wellicht erfelijk bepaald is. Dat legt uit waarom lang niet iedereen ermee af te rekenen krijgt.

Doorbloeding

Een tweede hypothese legt de focus meer op de doorbloeding. Door contact met de koude wordt het bloed dat lokaal in het gehemelte doorheen de kleine bloedvaten stroomt plots sterk afgekoeld. Hierdoor vernauwen de aders maar om de bloedtoevoer naar de hersenen toch constant te houden en de temperatuur in het brein niet te laten schommelen gaan andere bloedvaten in de hersenen zich openzetten. Dat stimuleert de doorbloeding en doet de druk toenemen.

“Misschien heb je al gemerkt dat je soms ‘kloppende hoofdpijn’ ervaart waarbij je soms letterlijk de bloedvaten aan de oppervlakte van de schedel, vooral ter hoogte van de slapen, hevig kunt voelen open en toe gaan? Het gevolg: hoofdpijn. Maar het brein wil deze druk niet te hoog laten oplopen omdat dat gevaarlijk kan zijn. Daarom zullen de bloedvaten na een paar minuten weer samentrekken en verdwijnt de hoofdpijn. Een belangrijke kanttekening hierbij is waarom niet iedereen ijshoofdpijn krijgt? Als deze theorie zou kloppen, zou toch iedereen gevoelig moeten zijn voor koude dranken en voedingsmiddelen?” merkt Eric De Maerteleire op.  

Link met migraine

Daarnaast blijkt er ook wel een link met migraine. Vooral mensen met ernstige aanvallen van migraine kampen vaker met ijshoofdpijn. In één onderzoek ervoer 85% van de chronische migrainepatiënten ook deze vorm van hoofdpijn.

Het omgekeerde is ook waar. Mensen met de meeste kans op brain freeze hebben ook vaak last van migraine, wat voor beide een gemeenschappelijk onderliggend mechanisme suggereert.

Krul je tong en eet langzaam

IJshoofdpijn is zo kort van duur dat het moeilijk te bestuderen is. Bovendien hebben heel wat mensen intussen hun eigen methoden ontwikkeld om het tegen te gaan. De meest gebruikelijke manier is om je tong te krullen en de onderkant een minuut tegen je gehemelte te drukken.

Wil je ijshoofdpijn voorkomen, dan is de beste manier om koude voedingsmiddelen (of dranken) langzaam te eten of te drinken en de vloeistof even vooraan in de mond en op de tong te houden, vooraleer door te slikken.

Koude frisdranken met een rietje tot tegen het gehemelte zuigen is dus geen goed idee. Een beetje lauw water drinken tussendoor helpt ook en sommigen bedekken mond en neus met de handen en ademen snel om de toevoer van warme lucht naar het gehemelte te vergroten. “Een Amerikaanse vriend gebruikt het volgende trucje: je duim in je mond tegen je gehemelte drukken. De warme duim zou de bloedvaten snel opwarmen. Het proberen waard!”