Dagen vol muziek

Wenen is Europa’s muziekhoofdstad bij uitstek, zeker in de winter. Wij reisden met de nachttrein naar de Oostenrijkse hoofdstad voor een week vol muziek.

Wenen werd vorig jaar voor de tiende keer op rij verkozen tot beste stad ter wereld om te wonen. En wat deze stad voor Weners zo aangenaam maakt – het vele groen, de schitterende musea en concertzalen – ligt ook open voor bezoekers. Wenen in de winter lijkt op de lente: een staalblauwe lucht, de zon die de oude gevels verlicht, terwijl je er kan baden in muziek. Want de musea doen ’s zomers vrolijk verder, maar muzikaal Wenen wordt pas terug wakker in september.

“Wenen is dé Europese muziekstad bij uitstek”, zegt professor Johannes Meisl, violist en docent aan de muziekuniversiteit. We hebben afgesproken in het oergezellige koffiehuis Tirolerhof aan het Albertinamuseum. “Geen andere stad die zoveel te bieden heeft: twee grote concerthuizen met verschillende zalen, kleinere muziekhuizen, jazzclubs, amateurkoren die klassieke missen zingen, uitvoeringen van kamermuziek. In Wenen weerklinkt vooral de diversiteit, een remix met historische motieven. Van Beethoven, via Schönberg en jazz tot folk.” De stad neuriet op haar eigen manier. In een metrogang speelt een cellist met zijn ogen dicht, in koffiehuizen begeleiden orkestjes de zondagse wals van taartjes en Wiener mélange, en elke operapremière is een feest.

SJAALTJE over de reling

Het balseizoen is in volle zwier. In een dansschool oefenen jonge koppels ernstig op de correcte walshouding: dames in lange jurken en heren in smoking drinken ’s avonds een glas in Zum Schwarzen Kameel, voor ze naar de Hofburg trekken voor het Kaffeesiederball, het bal van de koffiehuiseigenaars. Er zijn elk jaar meer dan 450 bals in Wenen, dat maakt zo’n 2.000 dansuren en evenveel muziek per balseizoen. Ook de patissiers en de gewichtheffers organiseren hun eigen bal. Weners zijn niet per se vrolijke lui, maar ze lijken wel heel goed te begrijpen dat je op tijd en stond het leven moet vieren.

En muziek blijft belangrijk tot na de dood, je kan hier zelfs een verzekering nemen voor een gezongen begrafenisdienst. Al naargelang de som die je betaalt, luisteren één of meer Friedhofsänger de rouwdienst op. Maar hoe geraak je al die mooie concertzalen binnen, als er in Wenen al zoveel muziekliefhebbers zijn?

We spreken af met Stephan, een bevriende Wener, voor een preconcertdrankje in de stemmige donkerhouten art-decobar van het Bristol hotel, naast de Staatsoper. Daarna gaat het richting het Musikverein voor een Beethoven-concert, het enige waarvoor de kaarten vooraf besteld waren. Stephan stelt ons gerust, plaatsen heb je in alle rangen en prijzen en ze zijn dikwijls nog kort voor het concert beschikbaar. Uniek in Wenen zijn de staanplaatsen, die je voor een prijsje kan kopen. Je komt zo vroeg mogelijk op de dag zelf, zodra de kassa opent, je koopt een ticket, kiest een plek uit en hangt een sjaaltje aan de reling als teken dat die bezet is. Het blijkt een systeem dat feilloos werkt.

In de Staatsoper moeten we de volgende dag amper een half uurtje aanschuiven voor een uitvoering van een opera van Donizetti, en de plaats met sjaal blijft inderdaad vrij. Stephan is wijnjournalist en muziekliefhebber, en zingt elke zondag met zijn koor in de Jesuitenkirche. Hij kent alle concertzalen en jazzclubs, theaterhuizen en art cinema’s. Hij verhuisde dan ook van Zwitserland naar Wenen voor de muziek.

Het Musikverein en de grote zaal zijn indrukwekkend. Een plechtstatig, verguld stadspaleis tot de nok gevuld met muziek- liefhebbers. Zodra piano- en vioolklanken door de zaal cirkelen, lijkt het of er een koepel van aandacht over ons neerdaalt, we worden met z’n allen één gespitst oor, tot aan het einde van het concert het applaus en de hoera’s losbarsten, de kristallen luchters terug aanfloepen, en we weer uit elkaar vallen in individuen. Die magie wordt mogelijk gemaakt door de geweldige akoestiek en de bijzondere concentratie van het publiek.

Leven voor de kunst

De Beethoven concerto’s van de avond ervoor klinken nog na als ik door Heiligenstadt loop, een landelijk district van Wenen waar Beethoven op doktersadvies verbleef, toen dit nog een kuuroord was. Hij kwam hier verlichting zoeken voor zijn erger wordende gehoorprobleem, dat hem depressief maakte. ‘Precies omdat je zo beperkt bent door je zintuigen, is het leven voor de Kunst de enige mogelijkheid’, schreef hij in zijn dagboek. In het Beethovenmuseum in de Probusgasse zie je oortrompetten en een geluidsversterker, die hij op zijn piano kon plaatsen. De meester waart hier nog rond, vlakbij de wijngaarden waar de druivenrassen voor de Gemischter Satz en de Grüner Veltliner groeien.

ALLE GENRES

Bij Theater an der Wien kan ik, de dag voor de première van een gloednieuwe opera, tot mijn verrassing nog redelijk geprijsde kaarten kopen. De Uraufführung van Egmont blijkt een ontroerende productie met donkere meeslepende muziek, een twijfelende Egmont, en een schitterend koor dat hem magische formules toezingt, die uit een notitieboek van Sigmund Freud lijken te komen. ‘Kein Engel, kein Alles, kein Ich’. Egmont wankelt tussen droom en nachtmerrie, en wij, het publiek, wankelen mee.

Overdonderd maar gelukkig zoeken we de nieuwe Ludwig Bar in de buurt van het theater op. Het sjieke donkere decor past ons als een handschoen. De laatste avond brengen we door in de ambiance van de Porgy & Bess jazzclub. Woensdagavond stappen we met een hoofd vol muziek de nachttrein op die ons van Wien Hauptbahnhof terug naar Brussel brengt. Zelfs de denderende treinwielen lijken hun eigen experimentele muziek te maken.