Vrijwilliger worden? Wat u moet weten voor u eraan begint!

Vooraleer u zelf als vrijwilliger aan de slag gaat, moet u perfect weten waaraan u begint.

Hoe zorgt u ervoor dat u financieel geen verlies lijdt en niet uitgebuit wordt? Wat zijn uw rechten en uw pichten? U ontdekt het door middel van volgende klassieke voorbeelden.

Mijn vriendin organiseert geregeld kleine concertjes waarop ik graag zou optreden als zangeres. Maar wat als ik ‘betrapt’ word? Of nog: drie keer per week pas ik op het dochtertje van mijn buurvrouw. Mag dat zomaar?

Het is belangrijk te weten of wat u doet als vrijwilligerswerk wordt beschouwd dan wel als onbetaalde hulp aan vrienden. Tussen beide bestaat er namelijk een groot verschil op het vlak van de aansprakelijkheid, de risico’s en de bescherming die u geniet. Volgens de Steunpunten van het vrijwilligerswerk is een vrijwilliger iemand die “vrij en onbezoldigd in dienst genomen is om iets te doen voor anderen of voor de gemeenschap, binnen een structuur die verder gaat dan hulp aan familie of vrienden.”

Passen we deze definitie toe op de situaties in onze vragen, dan spreekt het voor zich dat u met uw podiumprestaties iets doet voor het publiek en dat u een belangrijke bijdrage levert tot het spektakel. Maar voor u gaat het in de eerste plaats om het plezier van het optreden. U bent geen lid van het organisatiecomité, u draagt geen verantwoordelijkheid voor het goede verloop van de concertjes. U bent dus géén vrijwilliger. Dat bent u evenmin wanneer u gratis op de dochter van uw buurvrouw past en het meisje helpt bij haar huiswerk. Wat u daar doet, wordt beschouwd als onbetaalde hulp aan vrienden.

Ik ben werkloos en ontvang een uitkering. Omdat ik in afwachting van een nieuwe job graag actief wil blijven, zou ik als vrijwilliger voor een vereniging willen werken. Mag dat?

Ja, maar om elk misverstand met de RVA (Rijksdienst voor Arbeidsvoorziening) te vermijden kunt u maar beter enkele voorzorgsmaatregelen nemen. Tenzij de organisatie waarvoor u wilt werken reeds de officiële toelating heeft om werklozen aan het werk te zetten, dient u eerst een aanvraag in bij de RVA. De nodige formulieren krijgt u bij uw vakbond of bij de Hulpkas voor Werkloosheidsuitkeringen (HVW). Deze papieren moeten zowel door uzelf als door de organisatie ingevuld worden. Daarop kan de directeur van de RVA u dan de (hernieuwbare) toelating verlenen om één jaar als vrijwilliger te werken. Hij kan u ook vrijstelling van stempelcontrole toekennen, maar enkel als u uw vrijwilligerswerk uitvoert op het tijdstip waarop u zich moet aanbieden aan het stempellokaal. Met deze toelating mag u maximaal 28 uur per week aan de slag. U moet immers voldoende tijd overhouden om een nieuwe job te vinden. In sommige gevallen weigert de RVA deze toelating omdat u daardoor uw kansen op het vinden van een betaalde job zou verkleinen of omdat de RVA vindt dat u geen beleidsverantwoordelijkheid mag nemen. Zo was er een langdurig werkloze vrouw die van plan was een vzw op te richten voor de bescherming van dieren. Haar aanvraag werd geweigerd omdat ze zelf die vzw zou beheren.

Ik ben met (brug)pensioen. Mag ik vrijwilligerswerk doen?

Het antwoord verschilt naargelang u met pensioen of met brugpensioen bent.

l Bent u met brugpensioen, dan krijgt u een toelage van uw voormalige werkgever, en daarnaast ontvangt u stempelgeld. U mag een onbezoldigde vrijwilligersactiviteit uitoefenen volgens dezelfde voorwaarden als een werkloze (zie vorige vraag).

l Bent u met pensioen, dan mag u werken als vrijwilliger en zelfs iets bijverdienen, zolang u onder de grens van de toegelaten bijverdienste blijft. Maar ook u bent verplicht uw vrijwillige job binnen de dertig dagen aan te geven bij de pensioendienst.

Ik word als vrijwilliger niet betaald, dus mag ik toch zelf bepalen op welke uren ik werk en mag ik naar huis wanneer ik daar zin in heb?

U werkt gratis en uit vrije wil. Maar het is niet omdat u geen salaris ontvangt dat u en de organisatie waarvoor u werkt de wetten en regels in verband met werktijden, zondagswerk, nachtwerk, veiligheid, arbeidsinspectie... niet zouden moeten respecteren. Zondag is in principe een rustdag, maar aangezien vrijwilligers vaak de vraag krijgen om op zondag te werken, bestaan er heel wat uitzonderingen, zoals werken in een rust- of ziekenhuis of voor organisaties als Wereldwinkels, Amnesty International of Natuurpunt, voor sportmanifestaties, jaarmarkten, opendeurdagen enz. Wettelijk gezien mogen vrijwilligers ook nachtwerk doen, maar binnen dezelfde beperkingen als voor bezoldigde arbeid. Ook moeten de veiligheidsvoorschriften in orde zijn en moet u de risico’s en gevaren kennen die het werk inhoudt.

Wat met mijn verplaatsingen, mijn telefoontjes, postzegels... Mag ik de kosten die ik maak laten terugbetalen?

De organisatie mag de kosten die verbonden zijn aan uw verplaatsingen, maaltijden en aan de administratiekosten die u thuis maakt, terugbetalen. Dit is echter geen verplichting. Tot niet zo lang geleden gebeurde het vaak dat vrijwilligers de kosten die aan hun werk verbonden waren, voor eigen rekening namen. De nieuwe vrijwilliger gaat ervan uit dat zijn kosten terugbetaald worden. In 1999 heeft een ministeriële omzendbrief dit vraagstuk ietwat uitgeklaard. In de terugbetaling van kosten wordt voorzien onder twee vormen:

l de terugbetaling van reële kosten. De gemaakte kosten moeten dan wel gestaafd worden met facturen of kastickets. Dit type terugbetalingen is onbeperkt en wordt niet belast.

l de terugbetaling van persoonlijke kosten in de vorm van een forfaitaire kostenvergoeding. Hiervoor gelden twee beperkingen:

l een dagforfait van maximaal a 26,83

l een jaarforfait van maximaal a 1073,28.

Let erop dat u niet boven deze grenzen gaat, want dan betaalt u belastingen op de hele som en niet alleen op het deel dat boven de grens uitsteekt! Zo’n overschrijding heeft trouwens niet alleen voor u fiscale gevolgen, ook de organisatie moet belasting betalen, u inschrijven als bezoldigd werknemer, patronale bijdragen betalen en in een minimumloon voorzien.

Nuttig om te weten: amateur-sportclubs die vrijwilligers een forfaitair bedrag betalen, mogen deze forfaitaire kosten in hun boekhouding opnemen zonder dat ze bewezen hoeven te worden.

Wat als ik een ongeval veroorzaak met schade tot gevolg? Ben ik verzekerd?

Volgens de huidige wetgeving zijn organisaties niet verplicht hun vrijwilligers te verzekeren. Maar ze kunnen en mogen het wel doen. Kijk voor u eraan begint zelf na of de organisatie over een verzekering beschikt. Is dit niet het geval, dan is de kans groot dat uw familiale verzekering tussenkomt, tenzij uw polis een clausule bevat die vrijwilligerswerk expliciet uitsluit. In dat geval vermeldt u op uw aangifteformulier dat het schadegeval plaatsvond in de privé-sfeer.

Goed om te weten: wanneer u een feest, een cultureel of een ander evenement organiseert, is het mogelijk een zogenaamde event-verzekering af te sluiten voor de duur van het evenement. Die verzekering dekt de schade die uzelf of mensen die u helpen zouden toebrengen aan derden. n

A Karima Amrous, Ludo Hugaerts en Jocelyne Minet