Nieuw wetsontwerp bewindvoering

Kwetsbare personen kunnen onder bewind worden geplaatst. Vaak is een familielid bewindvoerder, maar het kan ook een professioneel iemand zijn. Een wetsontwerp wil een aantal pijnpunten aanpakken.

Als beschermingsmaatregel hebben sommige personen hulp en begeleiding nodig bij het nemen van bepaalde beslissingen in hun leven. Dit gaat onder andere om maatschappelijk kwetsbare personen, mensen met een beperking of ouderen die kampen met dementie. Het is de vrederechter die, onder meer op basis van een medisch en psychologisch verslag, nagaat of de persoon nog in staat is om rationele beslissingen te maken over zichzelf en diens financiën. Indien de rechter oordeelt dat dit niet of niet meer het geval is, wordt een bewindvoerder aangesteld. Dit kan een familielid of een professioneel bewindvoerder zijn.

In ons land worden zo’n 140.000 kwetsbare personen bijgestaan door een bewindvoerder. De overgrote meerderheid van die bewindvoerders doet dat in eer en geweten. Toch zijn er gevallen bekend van slechte verstandhoudingen en nalatigheid, excessen en zelfs fraudepraktijken door bewindvoerders. Zo komt het voor dat te beschermen personen of hun familie onvoldoende op de hoogte zijn van wat de bewindvoerder doet of beslist. Dit leidt tot frustraties en onenigheid en betrokkenen die zich in de steek gelaten voelen. Daarnaast wordt in het huidige systeem vaak voor professionele bewindvoerders gekozen terwijl deze taak in bepaalde gevallen even goed door een familielid vervuld zou kunnen worden.

Ook nalatigheid door een bewindvoerder blijkt in sommige gevallen een probleem. Dit kan bijvoorbeeld gaan om bewindvoerders die facturen van hun cliënten niet of laattijdig betalen en aanmaningskosten simpelweg doorrekenen aan de cliënt. Er komen eveneens gevallen van frauduleuze praktijken aan het licht, waarbij ten onrechte geldsommen van rekeningen verdwijnen of exuberant hoge onkosten zeer ontransparant worden doorgerekend.

Het tariferingsysteem waarbij 3% van het inkomen van de te beschermen persoon mag gehanteerd worden als bezoldiging, zorgt ervoor dat er moeilijker professionele bewindvoerders worden gevonden voor kwetsbare personen met een laag inkomen. Bovendien laat de mogelijkheid om onbeperkt kosten aan te rekenen te veel ruimte voor excessen.

Krachtlijnen voor een nieuwe aanpak

Door voormalig minister van Justitie Van Quickenborne werd een wetsontwerp uitgewerkt om dit aan te pakken. De plenaire vergadering van het federaal parlement keurde het wetsontwerp goed. De krijtlijnen zijn:

1. meer kiezen voor een beter ondersteunde familiale bewindvoerder. Familieleden of dichte vrienden kennen de noden van de te beschermen personen immers het best, hebben meestal een sterke vertrouwensband en hoeven niet altijd bezoldigd te zijn. In tegenstelling tot het oude systeem, zal er voortaan ook gekozen kunnen worden voor een niet-familielid met een nauwe band als bewindvoerder. De vrederechter kan enkel beslissen om een professionele bewindvoerder aan te stellen op basis van de volgende criteria: bij conflictueuze familiebanden, erg complexe dossiers of indien er geen geschikte familiale bewindvoerder wordt gevonden. Daarnaast wordt ingezet op betere ondersteuning van familiale bewindvoerders met onder meer opleiding, infosessies en loketten waar men terecht kan. Zo is er reeds het succesvolle initiatief van Steunpunt Bewindvoering actief in West-Vlaanderen en werd het ondertussen al overgenomen in Oost-Vlaanderen, Leuven en Antwerpen.

2. een lijst van professionele bewindvoerders. Advocaten die bewindvoeringsopdrachten willen uitoefenen, zullen zich moeten inschrijven in dit register en aan tal van voorwaarden voldoen. Men moet een opleiding tot bewindvoerder en een opleiding over hoe om te gaan en te communiceren met kwetsbare personen hebben gevolgd. Men mag geen eerdere tucht- of strafsancties hebben opgelopen. Men moet de deontologische code onderschrijven. Daarnaast worden adviezen gevraagd aan de balie, de voorzitter van de vrederechters en de FOD Justitie over de voorgeschiedenis, bekwaamheid en onafhankelijkheid van de aanvrager. Als deze adviezen positief zijn, kan een professioneel bewindvoerder worden toegevoegd aan het register.

3. meer controle en sanctiemogelijkheden. Zo moeten vrederechters en de ordes van advocaten aanwijzingen van inbreuken of fraude steeds melden zodat er kan overgegaan worden tot schrapping uit het register. Alle professionele bewindvoerders opgenomen in de lijst zullen tweejaarlijks opnieuw worden geëvalueerd. Wie wordt geschrapt, mag het beroep van professionele bewindvoerder niet meer uitoefenen en dat voor de periode van 10 jaar. Alle lopende bewindvoeringsdossiers worden dan overgeheveld naar de vrederechter, die vervolgens een andere bewindvoerder aanstelt.

4. een transparante tarifering. In het huidige systeem kunnen professionele bewindvoerders 3% van het inkomen van de te beschermen personen hanteren als bezoldiging maar eveneens onbeperkt onkosten aanrekenen. Dit zet de deur open voor excessen. Daarom voorziet de wet een basisbedrag van 1.000 euro per jaar voor de prestaties, inclusief de kosten. Daarnaast kan een bijkomende vergoeding toegekend worden bij meer vermogende personen die complexere zaken te beheren hebben. Wat als inkomen wordt beschouwd en waarop die bijkomende vergoeding kan worden gebaseerd, zal bovendien worden vastgelegd bij koninklijk besluit. Zo worden excessen vermeden, komen wanpraktijken sneller aan het licht en kan men desgevallend onmiddellijk overgaan tot schrappingen uit het register.

(Bron: persbericht kabinet minister van Justite Paul Van Tigchelt)