Wat te doen in Viroinval? Ontdek de charme van het verleden

Het nationaal park Entre-Sambre-et-Meuse in het zuidwesten van de provincie Namen is een weinig bekend stukje Ardennen. Het dorp Viroinval houdt hier een authentiek stuk verleden levendig.

“De linkerhand is de hand des duivels, juffrouw, schrijven doen we met de rechterhand!” Samen met de klap van een liniaal knalt een droge stem door het klaslokaal, gevolgd door de stilte van een kerkhof. Op de houten banken durft een vijftiental Brusselse kinderen nauwelijks te bewegen, bleek en gekleed in een grijs mouwschort. Ze zijn op schoolreis in Treignes, een deelgemeente van Viroinval, en beleven in een klein uur hoe het was om hier in 1932 op school te zitten. Inclusief de inktpotten, de gietijzeren kachel, de oude landkaarten én de opvoedingsmethodes van toen.

Het tafereel zou zo uit een oude film kunnen komen, alleen speelt het zich in dit ‘museumdorp’ meerdere keren per week af. Treignes lijkt dan ook door de tijd vergeten te zijn. Gevels van grijze natuursteen en steile straatjes waar auto’s elkaar nauwelijks kunnen kruisen. Een decor dat al bijna honderd jaar onveranderd lijkt en nostalgie en authenticiteit uitstraalt. Hier is het dat de heimatschrijver Arthur Masson zijn inspiratie haalde voor de avonturen van Toine Culot, de dikke Ardense burgemeester en eeuwige spotvogel, die tot een cultfiguur van de Waalse literatuur is uitgegroeid. Vandaag is Treignes een tijdmachine geworden die bezoekers terugschiet naar de Ardennen van vroeger. Naar de tijd van de kleine, verdwenen ambachten. Van de Vlaamse seizoensarbeiders, die hier soms voor de rest van hun leven bleven hangen. Van de smokkelaars die ongebrande koffie verstopten in de dubbele bodem van een kinderwagen om de dichtbij gelegen Franse grens over te steken.

In een retroberline

Net als in de school van vroeger willen alle musea van Treignes dat verleden vooral actief laten beleven. Het Ecomusée du Viroin focust op het vakmanschap van toen, het plattelandsleven en de oude ambachten. In de zomermaanden organiseert het stages, demonstraties en workshops om traditionele technieken (broodbakken, smederij, wolbewerking …) aan te leren. Bij de Espace Arthur Masson konden we een trip met een Citroën Traction Avant uit de jaren 50 boeken (de Retroberlines van Viroin) om de kleine landwegen en de dorpen in de omgeving te verkennen. Wanneer we aan boord stappen, waarschuwt onze chauffeur (in klederdracht) ons meteen: “Zoek niet naar de veiligheidsgordels, die zijn er niet!”

Tijdens onze lekker ouderwetse rondrit van een dertigtal kilometer zijn de wasems van motorolie nooit ver weg, maar genieten we volop van de zacht verende kussens waarnaar je vergeefs zult zoeken in hedendaagse auto’s. Wie ooit als kind plaats kon nemen in de oude berline van opa, zal zich dat gevoel zeker herinneren. Geen airco, alleen een ruit om open te draaien als het te warm wordt. De voorruit wissen moet met de hand gebeuren als het regent. “Het gebeurt zelden, maar bij motorpech onderweg is het sleutelen geblazen met handgereedschap. Ook dat is een deel van de charme van dit vehikel”, lacht onze chauffeur nog. Als enige toegeving aan de 21ste eeuw kunnen we op twee dunne schermpjes naar enkele korte videofilmpjes kijken die anekdotes vertellen over de dorpjes die we doorkruisen.

Knap zijn die dorpjes zonder meer. Zeker Vierves-sur-Viroin dat geklasseerd is als een van de mooiste dorpen van Wallonië. Straatjes lopen hier de helling op en worden gedomineerd door een prachtig kasteel dat nog altijd bewoond wordt. Je zou je hier bijna in een Italiaans dorp wanen. Een trots mausoleum op de begraafplaats en een wasplaats aan de rivieroever maken alles nog schilderachtiger.

Kijk, een discowagon!

In dit gebied, waar de Ardennen langzaam plaats maken voor de Fagne en de kalkstreek Calestienne, blijft de natuur niet achter. Ze verbluft met verrassende geologische formaties zoals de Fondry des Chiens, wellicht de meest spectaculaire afgrond van ons land. Maar ook met kalkrijke graslanden, bossen en wallenlandschappen die nu beschermd zijn binnen het nationaal park Entre-Sambre-et-Meuse. Al is ook hier de auto niet het meest gepaste voertuig om van de natuur te genieten. De wandelpaden, pistes voor nordic walking en fietsroutes liggen voor het grijpen. Maar als we hier toch zijn om in de tijd terug te keren en vintageplezier te beleven, kunnen we dat misschien beter doen in een trein van toen.

Treignes staat bekend om zijn stoomtreinmuseum van Les Trois Vallées. In het hoogseizoen biedt het bijna elke dag meerdere heen- en terugritten vanaf en naar Mariembourg in houten treinstellen getrokken door oude locomotieven, waarvan sommige op stoom rijden. Een bijna idyllische rit van 14 kilometer door velden, omzoomde weiden en bossen. Ideaal is een combiticket voor de rit en het museum zelf. Dat laatste werd in 1994 opgestart door particuliere verzamelaars en herbergt nu tientallen locomotieven, autorails en treinwagons uit de 19de en 20ste eeuw. Alles wordt liefdevol onderhouden en verder aangevuld door gepassioneerde vrijwilligers. Ook hier blijft het verleden heel levendig. Op meerdere treinsporen van elk 105 meter lang worden voortdurend rijtuigen verplaatst voor de ritten of voor onderhoud in de werkplaats, die ook openstaat voor de bezoekers. De tentoongestelde voertuigen wisselen zo week na week. Tijdens ons bezoek zagen we een Franse autorail uit de jaren 50 met weelderige versiersels (bijnaam: Picasso!) en een ongelooflijk Bar-Discorijtuig van de NMBS uit de jaren 70 met een bar, danspiste en zithoekjes.

Een vooroorlogs schooltje, locomotieven die stoompluimen uitblazen, steile dorpjes en bijna vergeten ambachten: de tijd van toen is altijd dichtbij in Viroinval. Soms moet je niet ver reizen, soms begint het ver-weg-gevoel met een klompenmaker, een grappige chauffeur of een oud treinperron.

Meer info op toerisme.viroinval.be.